Οι Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες θεσπίστηκαν το 776 π.Χ και διεξάγονταν ανά τέσσερα έτη, αμέσως μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Μέρος λάμβαναν Έλληνες αθλητές, οι οποίοι συναγωνίζονταν σε πληθώρα αγωνισμάτων, όπως το «στάδιον» (=αγώνας δρόμου), η πάλη, η πυγμαχία, το παγκράτιο, το πένταθλο και η αρματοδρομία.
Αναμφίβολα, η στέψη ενός αθλητή ως νικητή ήταν εξαιρετική τιμή, όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά και για την πόλη από την οποία καταγόταν. Πόση «διαφάνεια» είχαν, όμως, οι Ολυμπιακοί Αγώνες; Είχαν τη δυνατότητα οι αθλητές να «κλέψουν», προκειμένου να νικήσουν ... με ζαβολιά;
Το γενικό τυπικό των Αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, απαγόρευε στους αθλητές να σπρώχνουν, να χτυπούν ή να συγκρατούν τους αντιπάλους τους, να εμπλέκονται σε δωροδοκία ή μαγεία. Παρ' όλα αυτά, ορισμένοι αθλητές δεν δίσταζαν να παραβούν αυτές τις προειδοποιήσεις και να χρηματίσουν, κατά κύριο λόγο, όχι μόνο συναθλητές αλλά και Ελλανοδίκες, προκειμένου να κατακτήσουν τη νίκη με δόλια μέσα.
Η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση δωροδοκίας έγινε το 388 π.Χ από το Θεσσαλό Εύπωλο, ο οποίος επιθυμώντας να ανακηρυχθεί νικητής στην πυγμαχία, χρημάτισε τους αντιπάλους του, τον Φορμίωνα από την Αλικαρνασσό, ο οποίος, ήδη, είχε ανακηρυχθεί νικητής στην προηγούμενη Ολυμπιάδα, τον Αγήνορα από την Αρκαδία και τον Κυζικηνό Πρύτανη. Όταν αποκαλύφθηκε η δωροδοκία τιμωρήθηκαν όλοι με πρόστιμο, από το οποίο κατασκευάστηκαν έξι Ζάνες (χάλκινα αγάλματα του Δία) . «Στα αγάλματα του Δία οι Ηλείοι είχαν γράψει επιγραφές, μια από τις οποίες έλεγε ότι ολυμπιονίκης πρέπει να στέφεται ο αθλητής που είναι γρήγορος στα πόδια και δυνατός στο σώμα και όχι εκείνος που αναδεικνύεται με δωροδοκία».
Για αυτό το γεγονός, μας αναφέρει ο Παυσανίας, στο έργο του Ελλάδος Περιήγησις (Πέμπτο βιβλίο: Ηλιακών Α) τα εξής:
«[21.2] ἰόντι γὰρ ἐπὶ τὸ στάδιον τὴν ὁδὸν τὴν ἀπὸ τοῦ Μητρῴου, ἔστιν ἐν ἀριστερᾷ κατὰ τὸ πέρας τοῦ ὄρους τοῦ Κρονίου λίθου τε πρὸς αὐτῷ τῷ ὄρει κρηπὶς καὶ ἀναβασμοὶ δι' αὐτῆς: πρὸς δὲ τῇ κρηπῖδι ἀγάλματα Διὸς ἀνάκειται χαλκᾶ. ταῦτα ἐποιήθη μὲν ἀπὸ χρημάτων ἐπιβληθείσης ἀθληταῖς ζημίας ὑβρίσασιν ἐς τὸν ἀγῶνα, καλοῦνται δὲ ὑπὸ τῶν ἐπιχωρίων Ζᾶνες. [21.3] πρῶτοι δὲ ἀριθμὸν ἓξ ἐπὶ τῆς ὀγδόης ἔστησαν καὶ ἐνενηκοστῆς Ὀλυμπιάδος: Εὔπωλος γὰρ Θεσσαλὸς χρήμασι διέφθειρε τοὺς ἐλθόντας τῶν πυκτῶν, Ἀγήτορα Ἀρκάδα καὶ Πρύτανιν Κυζικηνόν, σὺν δὲ αὐτοῖς καὶ Φορμίωνα Ἁλικαρνασσέα μὲν γένος, Ὀλυμπιάδι δὲ τῇ πρὸ ταύτης κρατήσαντα. τοῦτο ἐξ ἀθλητῶν ἀδίκημα ἐς τὸν ἀγῶνα πρῶτον γενέσθαι λέγουσι, καὶ πρῶτοι χρήμασιν ἐζημιώθησαν ὑπὸ Ἠλείων Εὔπωλος καὶ οἱ δεξάμενοι δῶρα παρὰ Εὐπώλου. δύο μὲν δὴ ἐξ αὐτῶν ἔργα Κλέωνος Σικυωνίου: τὰ δὲ ἐφεξῆς τέσσαρα ὅστις ἐποίησεν, οὐκ ἴσμεν».
Στο ίδιο βιβλίο, ο Παυσανίας μας παραθέτει ακόμη μία περίπτωση αδικίας, σχετικά με τους πυγμάχους Σαραπάμμωνα και Δίδα. Συγκεκριμένα, αφού είχαν από πριν συμφωνήσει και συνεννοηθεί για το ποιός θα νικήσει, ο Δίδας ηττήθηκε χωρίς να έχει προλάβει καν να παλέψει με τον αντίπαλο :
« [21.15] ἄλλα δύο τέχνης τῆς ἐφ' ἡμῶν [τὰ] ἀγάλματα: ἕκτῃ γὰρ ἐπὶ ταῖς εἴκοσι καὶ διακοσίαις Ὀλυμπιάδι πύκτας ἄνδρας, ὑπὲρ αὐτῆς μαχομένους τῆς νίκης, ἐφώρασαν συνθεμένους ὑπὲρ λήμματος. ἀντὶ τούτων μὲν ἐγένετο ζημία: ποιηθέντων δὲ ἀγαλμάτων Διὸς τὸ μὲν ἐν ἀριστερᾷ τῆς ἐς τὸ στάδιον ἐσόδου, τὸ δὲ ἕτερον αὐτῶν ἕστηκεν ἐν δεξιᾷ. τοῖς δὲ πύκταις τούτοις Δίδας τε ὄνομα ἦν καὶ τῷ τὰ χρήματα δόντι αὐτῶν Σαραπάμμων: νομοῦ δὲ ἦσαν τοῦ αὐτοῦ, νεωτάτου τῶν ἐν Αἰγύπτῳ, καλουμένου δὲ Ἀρσινοί̈του. [21.16] θαῦμα μὲν δὴ καὶ ἄλλως ἐν οὐδενὸς λόγῳ τὸν θεὸν θέσθαι τὸν ἐν Ὀλυμπίᾳ καὶ δέξασθαί τινα ἢ δοῦναι δῶρα ἐπὶ τῷ ἀγῶνι: μείζονος δὲ ἔτι θαύματος, εἴ γε καὶ αὐτῶν ἐτόλμησεν ἤδη τις Ἠλείων. λέγεται δὲ ὡς Δαμόνικος τολμήσειεν Ἠλεῖος δευτέρᾳ πρὸς ταῖς ἑκατὸν καὶ ἐνενήκοντα Ὀλυμπιάδι: συνεστηκέναι μὲν γὰρ παλαίοντας ἐπὶ τῷ στεφάνῳ τόν τε τοῦ Δαμονίκου παῖδα Πολύκτορα καὶ Σώσανδρον γένος Σμυρναῖον, ὁμώνυμον τῷ πατρί: Δαμόνικον δέ, ἅτε περισσῶς ἐπιθυμοῦντα γενέσθαι τῷ παιδὶ τὴν νίκην, δοῦναι τοῦ Σωσάνδρου τῷ πατρὶ χρήματα».
Το 420 π.Χ οι Σπαρτιάτες αποκλείσθηκαν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Σπαρτιάτης Λίχας, επιθυμώντας να συμμετάσχει, δήλωσε τα άλογά του άρματός του ως Θηβαϊκά. Όταν η ομάδα του νίκησε και αποκαλύφθηκε η απάτη, οι Ελλανοδίκες τον τιμώρησαν με μαστίγωμα.
Το 332 π.Χ. ο νεαρός αθλητής του πένταθλου, Κάλλιππος από την Αθήνα, δωροδόκησε τους ανταγωνιστές του, με αποτέλεσμα να επιβληθεί ποινή σε όλους τους. Ο νεαρός αθλητής του πεντάθλου, Κάλλιππος από την Αθήνα, ήταν ο νικητής κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 336 π.Χ. Το 332 π.Χ, όμως, όντας, τέσσερα χρόνια μεγαλύτερος και έχοντας μικρότερες δυνατότητες από τους αντιπάλους του, τους δωροδόκησε, προκειμένου να ξαναστεφθεί ολυμπιονίκης. Αμέσως, κάποιος τον πρόδωσε στους Ελλανοδίκες, οι οποίοι τους τιμώρησαν, και επιπλέον, επέβαλαν βαρύτατο πρόστιμο στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι, μη θέλοντας να πληρώσουν το πρόστιμο έστειλαν -μάταια- τον ρήτορα Υπερείδη στην Ολυμπιακή επιτροπή. Μετά από την πίεση του Μαντείου των Δελφών, οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να πληρώσουν. Έτσι, κατασκευάζονται άλλα έξι αγάλματα του Δία.
Οι ελλανοδίκες επέβαλλαν πρόστιμα στους αθλητές που αγωνίζονταν αντικανονικά ή μπλέκονταν σε δωροδοκίες και σε όσους καθυστερούσαν να μπουν στην Ήλιδα, στο σημερινό Ολυμπιακό χωριό. Με τα χρήματα που συγκέντρωναν έφτιαχναν αγάλματα του Δία, τα οποία έφεραν επιγραφές με διάφορες προτροπές.
Ακόμη και οι συγγενείς των αθλητών και οι γυμναστές τους προέβαιναν σε χρηματισμούς.
Το 12 π.Χ., ο πατέρας ενός νεαρού παλαιστή συνελήφθη να δωροδοκεί τον πατέρα του αντιπάλου του γιου του. Η επιτροπή, ως εκ τούτου, επέβαλε μεγάλα πρόστιμα στους γονείς, και όχι στα παιδιά τους.
Ο Φλάβιος Φιλόστρατος αναφέρει για τους γυμναστές των αθλητών:
«Αυτοί πηγαίνουν στα γυμναστήρια έχοντας πολλά λεφτά μαζί τους, δανείζουν του αθλητές με τόκο για να κάνουν πλούσια ζωή. Οι γυμναστές δεν ενδιαφέρονται για την υπόληψη των αθλητών και μετατρέπονται σε συμβούλους αγοραπωλησίας, για να πάρουν πίσω τα χρήματα που έχουν δανείσει».
Συνεχίζοντας αναφέρει για τους Ελλανοδίκες:
«Εκεί, η μέθοδος προγύμνασης και το είδος των ασκήσεων αποφασίζεται από άλλους κι ο ελλανοδίκης, και όχι ο προπονητής, με δική του πρωτοβουλία και χωρίς κανέναν περιορισμό οργανώνει τα πάντα, σύμφωνα με τις συγκεκριμένες συνθήκες που ισχύουν κάθε φορά. Και ο ελλανοδίκης έχει το μαστίγιο στη διάθεσή του, όχι μόνο για τον αθλητή αλλά και για τον προπονητή, και το χρησιμοποιεί σε κάθε περίπτωση ανυπακοής στις διαταγές του. Και όλοι είναι υποχρεωμένοι να συμμορφώνονται με τις διαταγές των ελλανοδικών, καθώς αυτοί που τις παραβιάζουν μπορούν να αποβληθούν από τους αγώνες αμέσως».
Σύνταξη κειμένου: Πανουτσακοπούλου Ειρήνη
Facebook Page
Αναμφίβολα, η στέψη ενός αθλητή ως νικητή ήταν εξαιρετική τιμή, όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά και για την πόλη από την οποία καταγόταν. Πόση «διαφάνεια» είχαν, όμως, οι Ολυμπιακοί Αγώνες; Είχαν τη δυνατότητα οι αθλητές να «κλέψουν», προκειμένου να νικήσουν ... με ζαβολιά;
Το γενικό τυπικό των Αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, απαγόρευε στους αθλητές να σπρώχνουν, να χτυπούν ή να συγκρατούν τους αντιπάλους τους, να εμπλέκονται σε δωροδοκία ή μαγεία. Παρ' όλα αυτά, ορισμένοι αθλητές δεν δίσταζαν να παραβούν αυτές τις προειδοποιήσεις και να χρηματίσουν, κατά κύριο λόγο, όχι μόνο συναθλητές αλλά και Ελλανοδίκες, προκειμένου να κατακτήσουν τη νίκη με δόλια μέσα.
Η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση δωροδοκίας έγινε το 388 π.Χ από το Θεσσαλό Εύπωλο, ο οποίος επιθυμώντας να ανακηρυχθεί νικητής στην πυγμαχία, χρημάτισε τους αντιπάλους του, τον Φορμίωνα από την Αλικαρνασσό, ο οποίος, ήδη, είχε ανακηρυχθεί νικητής στην προηγούμενη Ολυμπιάδα, τον Αγήνορα από την Αρκαδία και τον Κυζικηνό Πρύτανη. Όταν αποκαλύφθηκε η δωροδοκία τιμωρήθηκαν όλοι με πρόστιμο, από το οποίο κατασκευάστηκαν έξι Ζάνες (χάλκινα αγάλματα του Δία) . «Στα αγάλματα του Δία οι Ηλείοι είχαν γράψει επιγραφές, μια από τις οποίες έλεγε ότι ολυμπιονίκης πρέπει να στέφεται ο αθλητής που είναι γρήγορος στα πόδια και δυνατός στο σώμα και όχι εκείνος που αναδεικνύεται με δωροδοκία».
Για αυτό το γεγονός, μας αναφέρει ο Παυσανίας, στο έργο του Ελλάδος Περιήγησις (Πέμπτο βιβλίο: Ηλιακών Α) τα εξής:
«[21.2] ἰόντι γὰρ ἐπὶ τὸ στάδιον τὴν ὁδὸν τὴν ἀπὸ τοῦ Μητρῴου, ἔστιν ἐν ἀριστερᾷ κατὰ τὸ πέρας τοῦ ὄρους τοῦ Κρονίου λίθου τε πρὸς αὐτῷ τῷ ὄρει κρηπὶς καὶ ἀναβασμοὶ δι' αὐτῆς: πρὸς δὲ τῇ κρηπῖδι ἀγάλματα Διὸς ἀνάκειται χαλκᾶ. ταῦτα ἐποιήθη μὲν ἀπὸ χρημάτων ἐπιβληθείσης ἀθληταῖς ζημίας ὑβρίσασιν ἐς τὸν ἀγῶνα, καλοῦνται δὲ ὑπὸ τῶν ἐπιχωρίων Ζᾶνες. [21.3] πρῶτοι δὲ ἀριθμὸν ἓξ ἐπὶ τῆς ὀγδόης ἔστησαν καὶ ἐνενηκοστῆς Ὀλυμπιάδος: Εὔπωλος γὰρ Θεσσαλὸς χρήμασι διέφθειρε τοὺς ἐλθόντας τῶν πυκτῶν, Ἀγήτορα Ἀρκάδα καὶ Πρύτανιν Κυζικηνόν, σὺν δὲ αὐτοῖς καὶ Φορμίωνα Ἁλικαρνασσέα μὲν γένος, Ὀλυμπιάδι δὲ τῇ πρὸ ταύτης κρατήσαντα. τοῦτο ἐξ ἀθλητῶν ἀδίκημα ἐς τὸν ἀγῶνα πρῶτον γενέσθαι λέγουσι, καὶ πρῶτοι χρήμασιν ἐζημιώθησαν ὑπὸ Ἠλείων Εὔπωλος καὶ οἱ δεξάμενοι δῶρα παρὰ Εὐπώλου. δύο μὲν δὴ ἐξ αὐτῶν ἔργα Κλέωνος Σικυωνίου: τὰ δὲ ἐφεξῆς τέσσαρα ὅστις ἐποίησεν, οὐκ ἴσμεν».
Στο ίδιο βιβλίο, ο Παυσανίας μας παραθέτει ακόμη μία περίπτωση αδικίας, σχετικά με τους πυγμάχους Σαραπάμμωνα και Δίδα. Συγκεκριμένα, αφού είχαν από πριν συμφωνήσει και συνεννοηθεί για το ποιός θα νικήσει, ο Δίδας ηττήθηκε χωρίς να έχει προλάβει καν να παλέψει με τον αντίπαλο :
« [21.15] ἄλλα δύο τέχνης τῆς ἐφ' ἡμῶν [τὰ] ἀγάλματα: ἕκτῃ γὰρ ἐπὶ ταῖς εἴκοσι καὶ διακοσίαις Ὀλυμπιάδι πύκτας ἄνδρας, ὑπὲρ αὐτῆς μαχομένους τῆς νίκης, ἐφώρασαν συνθεμένους ὑπὲρ λήμματος. ἀντὶ τούτων μὲν ἐγένετο ζημία: ποιηθέντων δὲ ἀγαλμάτων Διὸς τὸ μὲν ἐν ἀριστερᾷ τῆς ἐς τὸ στάδιον ἐσόδου, τὸ δὲ ἕτερον αὐτῶν ἕστηκεν ἐν δεξιᾷ. τοῖς δὲ πύκταις τούτοις Δίδας τε ὄνομα ἦν καὶ τῷ τὰ χρήματα δόντι αὐτῶν Σαραπάμμων: νομοῦ δὲ ἦσαν τοῦ αὐτοῦ, νεωτάτου τῶν ἐν Αἰγύπτῳ, καλουμένου δὲ Ἀρσινοί̈του. [21.16] θαῦμα μὲν δὴ καὶ ἄλλως ἐν οὐδενὸς λόγῳ τὸν θεὸν θέσθαι τὸν ἐν Ὀλυμπίᾳ καὶ δέξασθαί τινα ἢ δοῦναι δῶρα ἐπὶ τῷ ἀγῶνι: μείζονος δὲ ἔτι θαύματος, εἴ γε καὶ αὐτῶν ἐτόλμησεν ἤδη τις Ἠλείων. λέγεται δὲ ὡς Δαμόνικος τολμήσειεν Ἠλεῖος δευτέρᾳ πρὸς ταῖς ἑκατὸν καὶ ἐνενήκοντα Ὀλυμπιάδι: συνεστηκέναι μὲν γὰρ παλαίοντας ἐπὶ τῷ στεφάνῳ τόν τε τοῦ Δαμονίκου παῖδα Πολύκτορα καὶ Σώσανδρον γένος Σμυρναῖον, ὁμώνυμον τῷ πατρί: Δαμόνικον δέ, ἅτε περισσῶς ἐπιθυμοῦντα γενέσθαι τῷ παιδὶ τὴν νίκην, δοῦναι τοῦ Σωσάνδρου τῷ πατρὶ χρήματα».
Το 420 π.Χ οι Σπαρτιάτες αποκλείσθηκαν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Σπαρτιάτης Λίχας, επιθυμώντας να συμμετάσχει, δήλωσε τα άλογά του άρματός του ως Θηβαϊκά. Όταν η ομάδα του νίκησε και αποκαλύφθηκε η απάτη, οι Ελλανοδίκες τον τιμώρησαν με μαστίγωμα.
Το 332 π.Χ. ο νεαρός αθλητής του πένταθλου, Κάλλιππος από την Αθήνα, δωροδόκησε τους ανταγωνιστές του, με αποτέλεσμα να επιβληθεί ποινή σε όλους τους. Ο νεαρός αθλητής του πεντάθλου, Κάλλιππος από την Αθήνα, ήταν ο νικητής κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 336 π.Χ. Το 332 π.Χ, όμως, όντας, τέσσερα χρόνια μεγαλύτερος και έχοντας μικρότερες δυνατότητες από τους αντιπάλους του, τους δωροδόκησε, προκειμένου να ξαναστεφθεί ολυμπιονίκης. Αμέσως, κάποιος τον πρόδωσε στους Ελλανοδίκες, οι οποίοι τους τιμώρησαν, και επιπλέον, επέβαλαν βαρύτατο πρόστιμο στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι, μη θέλοντας να πληρώσουν το πρόστιμο έστειλαν -μάταια- τον ρήτορα Υπερείδη στην Ολυμπιακή επιτροπή. Μετά από την πίεση του Μαντείου των Δελφών, οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να πληρώσουν. Έτσι, κατασκευάζονται άλλα έξι αγάλματα του Δία.
Οι ελλανοδίκες επέβαλλαν πρόστιμα στους αθλητές που αγωνίζονταν αντικανονικά ή μπλέκονταν σε δωροδοκίες και σε όσους καθυστερούσαν να μπουν στην Ήλιδα, στο σημερινό Ολυμπιακό χωριό. Με τα χρήματα που συγκέντρωναν έφτιαχναν αγάλματα του Δία, τα οποία έφεραν επιγραφές με διάφορες προτροπές.
Ακόμη και οι συγγενείς των αθλητών και οι γυμναστές τους προέβαιναν σε χρηματισμούς.
Το 12 π.Χ., ο πατέρας ενός νεαρού παλαιστή συνελήφθη να δωροδοκεί τον πατέρα του αντιπάλου του γιου του. Η επιτροπή, ως εκ τούτου, επέβαλε μεγάλα πρόστιμα στους γονείς, και όχι στα παιδιά τους.
Ο Φλάβιος Φιλόστρατος αναφέρει για τους γυμναστές των αθλητών:
«Αυτοί πηγαίνουν στα γυμναστήρια έχοντας πολλά λεφτά μαζί τους, δανείζουν του αθλητές με τόκο για να κάνουν πλούσια ζωή. Οι γυμναστές δεν ενδιαφέρονται για την υπόληψη των αθλητών και μετατρέπονται σε συμβούλους αγοραπωλησίας, για να πάρουν πίσω τα χρήματα που έχουν δανείσει».
Συνεχίζοντας αναφέρει για τους Ελλανοδίκες:
«Εκεί, η μέθοδος προγύμνασης και το είδος των ασκήσεων αποφασίζεται από άλλους κι ο ελλανοδίκης, και όχι ο προπονητής, με δική του πρωτοβουλία και χωρίς κανέναν περιορισμό οργανώνει τα πάντα, σύμφωνα με τις συγκεκριμένες συνθήκες που ισχύουν κάθε φορά. Και ο ελλανοδίκης έχει το μαστίγιο στη διάθεσή του, όχι μόνο για τον αθλητή αλλά και για τον προπονητή, και το χρησιμοποιεί σε κάθε περίπτωση ανυπακοής στις διαταγές του. Και όλοι είναι υποχρεωμένοι να συμμορφώνονται με τις διαταγές των ελλανοδικών, καθώς αυτοί που τις παραβιάζουν μπορούν να αποβληθούν από τους αγώνες αμέσως».
Συμβουλευτική Βιβλιογραφία:
Golden M. 1998: Sport and Society in Ancient Greece (Cambridge)
Miller S.G. 2004: Ancient Greek Athletics (Yale)
Αλεξανδρή Ο. (επιμ.) 1992: Το Πνεύμα και το Σώμα. Οι Αθλητικοί Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα (Αθήνα)
Golden M. 1998: Sport and Society in Ancient Greece (Cambridge)
Miller S.G. 2004: Ancient Greek Athletics (Yale)
Αλεξανδρή Ο. (επιμ.) 1992: Το Πνεύμα και το Σώμα. Οι Αθλητικοί Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα (Αθήνα)
Σύνταξη κειμένου: Πανουτσακοπούλου Ειρήνη
Facebook Page
Πολύ ωραίο και ενδιαφέρον κείμενο :)
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε ευχαριστούμε πολύ!
ΑπάντησηΔιαγραφή