Εγκέλαδος - Ο αρχηγός των Γιγάντων

      Γιος του Ταρτάρου και της Γης, ο Εγκέλαδος (έγκειμαι + λας = ο εγκατεστημένος στα πετρώματα) ήταν ο αρχηγός των Γιγάντων κατά τη διάρκεια της Γιγαντομαχίας.

   Ο Εγκέλαδος, όπως και οι υπόλοιποι Γίγαντες γεννήθηκαν από το αίμα του Ουρανού, που έσταξε πάνω στη Γη, όταν ο πρώτος ακρωτηριάστηκε από το γιο του Κρόνο. 
   Η γέννηση τους, η εξωτερική τους εμφάνιση καθώς και η Γιγαντομαχία, η σύγκρουση δηλαδή των Γιγάντων με τους Θεούς, μας παραδίδεται από τον Απολλόδωρο στο έργο του «Περί Θεῶν»:

[…] η Γη, αγανακτισμένη για την τύχη των Τιτάνων [ο Δίας τους είχε ρίξει στον Τάρταρο], γέννησε από τον Ουρανό τους Γίγαντες, τεράστιους και ανίκητους, φοβερούς στην όψη, με πυκνά, πλούσια και μακριά μαλλιά και γένια και με λέπια φιδιού στα πόδια. Μερικοί λένε ότι γεννήθηκαν στις Φλέγρες, άλλοι πάλι στην Παλλήνη. Αυτοί εξακόντιζαν στον ουρανό πέτρες και φλεγόμενες δρυς. Απ’ όλους τους διέφερε ο Πορφυρίωνας και ο Αλκυονέας, που παρέμενε αθάνατος, όσο πολεμούσε στη γη που γεννήθηκε. Αυτός έδιωξε και τις αγελάδες του Ήλιου από την Ερύθεια. Στους θεούς δόθηκε σαφής χρησμός ότι κανένας τους δεν θα μπορούσε να σκοτώσει τους Γίγαντες, και ότι θα μπορούσαν να τους εξοντώσουν αν κάποιος θνητός συμμαχούσε μαζί τους. Όταν το πληροφορήθηκε η Γη, αναζήτησε ένα βοτάνι, για να μη σταθεί δυνατό να εξολοθρευτούν από κανένα θνητό. Αλλά ο Δίας απαγόρευσε στην Ηώ, στη Σελήνη και στον Ήλιο να φέγγουν και πρόλαβε αυτός και έκοψε το βοτάνι· με τη μεσολάβηση μάλιστα της Αθηνάς εξασφάλισε για σύμμαχο τον Ηρακλή. Και εκείνος σημάδεψε με το τόξο του πρώτα τον Αλκυονέα· αλλά πέφτοντας αυτός στη γη, ξανάβρισκε τις δυνάμεις του· με τη συμβουλή όμως της Αθηνάς ο Ηρακλής τον τράβηξε έξω από την Παλλήνη. Και εκείνος λοιπόν με αυτόν τον τρόπο πέθανε. Ο Πορφυρίωνας πάλι, την ώρα της μάχης με τον Ηρακλή, όρμησε και στην Ήρα. Γιατί ο Δίας του ξύπνησε πόθο ερωτικό για τη θεά, η οποία, καθώς αυτός τις ξέσκιζε τα πέπλα θέλοντας να τη βιάσει, έβαλε τις φωνές καλώντας σε βοήθεια· και καθώς ο Δίας τον κατακεραύνωσε, ο Ηρακλής τον σκότωσε με το τόξο του. Όσο για τους υπόλοιπους, ο Απόλλωνας χτύπησε με τα βέλη του το αριστερό μάτι του Εφιάλτη και ο Ηρακλής το δεξιό· τον Εύρυτο τον σκότωσε ο Διόνυσος με τον θύρσο, τον  Κλυτίο η Εκάτη με δαυλούς, τον Μίμαντα ο Ήφαιστος που τον χτύπησε με πυρακτωμένο σίδερο. Η Αθηνά με τη σειρά της, καθώς ο Εγκέλαδος το έσκαγε, έριξε επάνω του το νησί της Σικελίας, ύστερα έγδαρε τον Πάλλαντα και με το δέρμα του προστάτευε το σώμα της την ώρα της μάχης. Ο Πολυβώτης, κυνηγημένος μεσοπέλαγα από τον Ποσειδώνα, φθάνει στην Κω· και ο Ποσειδώνας έκοψε ένα κομμάτι του νησιού, που ονομαζόταν Νίσυρος, και το έριξε επάνω του. Ο Ερμής, φορώντας στην μάχη τη δερμάτινη περικεφαλαία του Άδη, σκότωσε τον Ιππόλυτο, η Άρτεμη τον +Γρατίωνα+, οι Μοίρες πολεμώντας με χάλκινα ρόπαλα, σκότωσαν τον Άγριο και τον Θόωνα, τους υπόλοιπους τους χτύπησε ο Δίας με κεραυνούς και τους εξόντωσε· και σε όλους εξαπέλυε τα βέλη του ο Ηρακλής και τους αποτελείωνε. 

(Απολλόδωρος 1.7.1.)


   Κύριος αντίπαλος του Γίγαντα Εγκέλαδου ήταν η θεά Αθηνά. Μόλις ο Εγκέλαδος είδε τη φρικτή δολοφονία του γίγαντα Πάλλαντα από τη θεά, προσπάθησε να διαφύγει. Τότε, εκείνη «άρπαξε» την Σικελία (ή το βουνό Αίτνα) και την πέταξε πάνω στον Εγκέλαδο καταπλακώνοντας και σκοτώνοντάς τον. 
Από τότε οι αρχαίοι Έλληνες εξηγούσαν τις εκρήξεις της Αίτνας και τους σεισμούς, ως βογκητά πόνου του Εγκέλαδου. 

  Ο Παυσανίας μας παραδίδει διαφορετικά το θάνατο του Εγκέλαδου, με την Αθηνά να ρίχνει το άρμα με τα τέσσερα άλογα πάνω στον γίγαντα. Αυτή η εκδοχή της ιστορίας είχε ιδιαίτερη απήχηση στους καλλιτέχνες, οι οποίοι απεικόνισαν την σκηνή σε αγγεία και σε ναούς. 

Η θεά Αθηνά και ο Γίγαντας (πιθανώς ο Εγκέλαδος) 

Μελανόμορφος αμφορέας, 550-500 π.Χ.

Επιμέλεια/Σύνταξη κειμένου: Πανουτσακοπούλου Ειρήνη
Facebook Page