ΠΟΛΙΤΕΙΑ Ζ 540 a-c

Χρόνον δέ, ἦ δ’ ὅς, πόσον τοῦτον τιθεῖς;

Πεντεκαίδεκα ἔτη, ἦν δ’ ἐγώ. γενομένων δὲ πεντηκοντουτῶν τοὺς διασωθέντας καὶ ἀριστεύσαντας πάντα πάντῃ ἐν ἔργοις τε καὶ ἐπιστήμαις πρὸς τέλος ἤδη ἀκτέον, καὶ ἀναγκαστέον ἀνακλίναντας τὴν τῆς ψυχῆς αὐγὴν εἰς αὐτὸ ἀποβλέψαι τὸ πᾶσι φῶς παρέχον, καὶ ἰδόντας τὸ ἀγαθὸν αὐτό, παραδείγματι χρωμένους ἐκείνῳ, καὶ πόλιν καὶ ἰδιώτας [b.] καὶ ἑαυτοὺς κοσμεῖν τὸν ἐπίλοιπον βίον ἐν μέρει ἑκάστους, τὸ μὲν πολὺ πρὸς φιλοσοφίᾳ διατρίβοντας, ὅταν δὲ τὸ μέρος ἥκῃ, πρὸς πολιτικοῖς ἐπιταλαιπωροῦντας καὶ ἄρχοντας ἑκάστους τῆς πόλεως ἕνεκα, οὐχ ὡς καλόν τι ἀλλ’ ὡς ἀναγκαῖον πράττοντας, καὶ οὕτως ἄλλους ἀεὶ παιδεύσαντας τοιούτους, ἀντικαταλιπόντας τῆς πόλεως φύλακας, εἰς μακάρων νήσους ἀπιόντας οἰκεῖν· μνημεῖα δ’ αὐτοῖς καὶ θυσίας [c.] τὴν πόλιν δημοσίᾳ ποιεῖν, ἐὰν καὶ ἡ Πυθία συναναιρῇ, ὡς δαίμοσιν, εἰ δὲ μή, ὡς εὐδαίμοσί τε καὶ θείοις.

Παγκάλους, ἔφη, τοὺς ἄρχοντας, ὦ Σώκρατες, ὥσπερ ἀνδριαντοποιὸς ἀπείργασαι.

Καὶ τὰς ἀρχούσας γε, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Γλαύκων· μηδὲν γάρ τι οἴου με περὶ ἀνδρῶν εἰρηκέναι μᾶλλον ἃ εἴρηκα ἢ περὶ γυναικῶν, ὅσαι ἂν αὐτῶν ἱκαναὶ τὰς φύσεις ἐγγίγνωνται.

᾿Ορθῶς, ἔφη, εἴπερ ἴσα γε πάντα τοῖς ἀνδράσι κοινωνήσουσιν, ὡς διήλθομεν.

• ἦ δ’ ὅς = είπε αυτός(στερεότυπη έκφραση σε Πλάτωνα)
• τιθεῖς < τίθημι = ορίζω (τίθημι-ἐτίθην-θήσω-ἔθηκα-τέθηκα-ἐτεθήκειν)
• ἀκτέον < ρηματικό επίθετο από το ρήμα ἄγω
• ἀνακλίναντας < ἀνακλίνω= σηκώνω
• ἰδόντες< ὁρῶ
• ἰδιώτης =πολίτης
• μέρος= σειρά
• ἀντικαταλείπω = αφήνω
• απειργάζω=σμιλεύω
• διέρχομαι=περιγράφω  

Σύνταξη/Επιμέλεια : Λάμπρος Τάτσης 
Facebook page 

Ξενοφών «Απολογία Σωκράτους» αποσπάσματα 4-6

                        Diotti, Ο θάνατος του Σωκράτη, Μουσείο Κρεμώνας (Ιταλία).


Η «Απολογία Σωκράτους» του Ξενοφώντα γράφηκε πιθανώς μεταξύ του 360 π.Χ.και 350 π.Χ, δηλαδή πολύ αργότερα από το ομώνυμο έργο του Πλάτωνα (397π.Χ.). Στον Ξενοφώντα παραδίδονται τα υπερασπιστικά επιχειρήματα του Σωκράτη.

[4] ἐπεὶ δὲ αὐτὸν πάλιν λέγειν· Οὐχ ὁρᾷς τὰ Ἀθηναίων δικαστήρια ὡς πολλάκις μὲν οὐδὲν ἀδικοῦντας λόγῳ παραχθέντες ἀπέκτειναν, πολλάκις δὲ ἀδικοῦντας ἢ ἐκ τοῦ λόγου οἰκτίσαντες ἢ ἐπιχαρίτως εἰπόντας ἀπέλυσαν; Ἀλλὰ ναὶ μὰ Δία, φάναι αὐτόν, καὶ δὶς ἤδη ἐπιχειρήσαντός μου σκοπεῖν περὶ τῆς ἀπολογίας ἐναντιοῦταί μοι τὸ δαιμόνιον.


Όταν πάλι αυτός είπε: «Δεν βλέπεις ότι τα δικαστήρια των Αθηναίων πολλές φορές μεταπείστηκαν από λόγους και καταδίκασαν σε θάνατο ανθρώπους που δεν έκαναν καμιά αδικία ή πολλές φορές πάλι αθώωσαν ενόχους, είτε γιατί αισθάνθηκαν οίκτο γι' αυτούς από τα λόγια τους, είτε γιατί μίλησαν με τρόπο χαριτωμένο;» «Πραγματικά μα το Δία», είπε εκείνος, «αλλά δυο φορές κιόλας που επιχείρησα να προσέξω την απολογία μου, μου εναντιώθηκε το δαιμόνιο».

• Η δικαστική εξουσία και πρακτική γίνεται αντικείμενο κριτικής από πολλούς αρχαίους συγγραφείς. Οι Αθηναίοι κατακρίνονται για τη φιλοδικία τους και την συνεχή προσφυγή στη δικαιοσύνη, αλλά και για την παράλογη απόδοση της δικαιοσύνης. Η θανατική ποινή που επέβαλαν στον Σωκράτη ήταν αρκετή για να κλονίσει την εμπιστοσύνη προς τους δικαστές.

• Το γνωστό «dαιμόνιο του Σωκράτη» αποτελούσε μια υπερβατική διάσταση του πνεύματος του μεγάλου φιλοσόφου. Ο ίδιος ο Σωκράτης κάνει συχνές αναφορές σε αυτό και το θεωρεί σύμβουλο (« ἡνίκα ἔμελλον, ὠγαθέ, τὸν ποταμὸν διαβαίνειν, τὸ δαιμόνιον καὶ τὸ εἰωθὸς σημεῖόν μοι γίνεσθαι ἐγένετο· ἀεὶ δέ με ἐπίσχει ἃ ἂν μέλλω πράττειν· καί τινα καὶ φωνὴν ἔδοξα αὐτόθεν ἀκοῦσαι, ἥ με οὐκ ἐᾷ ἀπιέναι ὡς δή τι ἡμαρτηκότα εἰς τὸ θεῖον», Φαίδρος).

[5] ὡς δὲ αὐτὸν εἰπεῖν· Θαυμαστὰ λέγεις, τὸν δ’ αὖ ἀποκρίνασθαι· Ἦ θαυμαστὸν νομίζεις εἰ καὶ τῷ θεῷ δοκεῖ ἐμὲ βέλτιον εἶναι ἤδη τελευτᾶν; οὐκ οἶσθα ὅτι μέχρι μὲν τοῦδε οὐδενὶ ἀνθρώπων ὑφείμην <ἂν> βέλτιον ἐμοῦ βεβιωκέναι; ὅπερ γὰρ ἥδιστόν ἐστιν, ᾔδειν ὁσίως μοι καὶ δικαίως ἅπαντα
τὸν βίον βεβιωμένον· ὥστε ἰσχυρῶς ἀγάμενος ἐμαυτὸν ταὐτὰ ηὕρισκον καὶ τοὺς ἐμοὶ συγγιγνομένους γιγνώσκοντας περὶ ἐμοῦ. 


«Ασυνήθιστα πράγματα λες», εκείνος πάλι απάντησε:
«Αλήθεια θεωρείς παράξενο αν και στο θεό ακόμα φαίνεται σωστό πως είναι καλύτερο για μένα να πεθάνω τώρα; Δεν ξέρεις ότι ως τώρα για κανέναν άνθρωπο δεν θα υποχωρούσα, ώστε να δεχτώ ότι έχει ζήσει καλύτερα από μένα; Και πράγμα που είναι για μένα το πιο ευχάριστο είναι ότι ήξερα πως έχω περάσει όλη μου τη ζωή με οσιότητα και δικαιοσύνη. Έτσι, ενώ χαιρόμουν υπερβολικά τον εαυτό μου, ταυτόχρονα εύρισκα πως κι αυτοί που με συναναστρέφονταν είχαν την ίδια γνώμη για μένα.

• Ο Σωκράτης, παρόλες τις κατηγορίες, θεωρούσε το βιο του ευσεβή και δίκαιο και για αυτό το λόγο ακόμη και στο τέλος της ζωής του αρνήθηκε να προδώσει την πόλη, που τον καταδίκασε σε θάνατο, και να δραπετεύσει.

[6] νῦν δὲ εἰ ἔτι προβήσεται ἡ ἡλικία, οἶδ’ ὅτι ἀνάγκη ἔσται τὰ τοῦ γήρως ἐπιτελεῖσθαι καὶ ὁρᾶν τε 

χεῖρον καὶ ἀκούειν ἧττον καὶ δυσμαθέστερον εἶναι καὶ ὧν ἔμαθον ἐπιλησμονέστερον. ἂν δὲ αἰσθάνωμαι χείρων γιγνόμενος καὶ καταμέμφωμαι ἐμαυτόν, πῶς ἄν, εἰπεῖν, ἐγὼ ἔτι ἂν ἡδέως βιοτεύοιμι; 

Τώρα όμως αν προχωρήσω περισσότερο στην ηλικία, ξέρω ότι κατ' ανάγκη θα έρθουν τα δεινά των γηρατιών και ότι θα βλέπω χειρότερα και θ' ακούω λιγότερο και θα μαθαίνω με μεγαλύτερη δυσκολία και θα ξεχνώ πιο εύκολα όσα έμαθα. Κι αν νιώθω ότι γίνομαι χειρότερος κι έχω παράπονο από τον εαυτό μου, «πώς είπε θα μπορούσα εγώ να ζω ευχάριστη ζωή;»

• Και ο Πλάτωνας στη δική του «Απολογία» αναφέρει πως ο Σωκράτης οδηγήθηκε για μία και μόνο φορά στο δικαστήριο, όταν ήταν εβδομήντα χρονών.

Επιμέλεια κειμένου: Πανουτσακοπούλου Ειρήνη

Facebook Page

Αριστοφάνης

   Ο μεγάλος αρχαίος Έλληνας κωμικός, Αριστοφάνης, γεννήθηκε το 446 π.Χ. στην Αθήνα και απεβίωσε το 386 π.Χ. Πατέρας του ήταν ο Φίλιππος, γνήσιος Αθηναίος από το δήμο των Κυδαθηναίων.

   Ο Αριστοφάνης μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου και ασχολήθηκε με την σατιρική ποίηση. Συνήθης στόχος του ήταν ο δημαγωγός Κλέων, ο οποίος το 427 κατήγγειλε έγγραφα πως ο Αριστοφάνης είναι ξένος και όχι γνήσιος Αθηναίος. Την κατηγορία αυτή την βάσισε στην εκδοχή που θέλει τον Αριστοφάνη να έχει γεννηθεί στην Αίγινα και να μετήλθε αργότερα στην Αθήνα.

    Για τον Αριστοφάνη το ιδανικό πολίτευμα δεν ήταν η δημοκρατία, την οποία συχνά ειρωνευόταν και προσπαθούσε να υποσκάπτει. Πέρα από τον Κλέωνα, το «πολιτικό τέρας» όπως συνήθιζε να τον αποκαλεί, διακωμωδούσε και τους σοφιστές. Από το στόχαστρό του δεν ξέφυγαν ο Σωκράτης και ο Ευριπίδης, των οποίων τις ιδέες τις αντιμετώπιζε ως σοφιστικές. Παρόλα αυτά, ο Κρατίνος παρατήρησε πως, εν τέλει, το ύφος του Αριστοφάνη επηρεάστηκε από τον Ευριπίδη και ονόμασε αυτή την επιρροή «ευριπιδαριστοφανίζειν».

   Η επίδραση αυτή συνίσταται στο γεγονός ότι οι χαρακτήρες του κωμικού ποιητή πολλές φορές μιλάνε τόσο σοβαρά, που πλησιάζουν την τραγωδία, συνυφαίνοντας τον σοβαρό με τον κωμικό λόγο.

   Οι κωμωδίες του, άλλωστε, είχαν έντονο πολιτικό χαρακτήρα, ενώ κυρίαρχο ήταν το στοιχείο της βωμολοχίας και της καυστικότητας.

   Αν και ο Αριστοφάνης προκαλούσε με την σάτιρά του, φαίνεται πως οι Αθηναίοι έτρεφαν ιδιαίτερη συμπάθεια προς αυτόν. Σε θεατρικούς διαγωνισμούς έλαβε 10 φορές την πρώτη θέση, ενώ έγραψε πάνω από 46 κωμωδίες (αναφέρονται 40 τίτλοι).

   Από αυτές, σώζονται 11 ακέραιες κωμωδίες, και 924 αποσπάσματα.

Αχαρνής (425 π.Χ.)
Ιππείς (424 π.Χ.)
Νεφέλες (423 π.Χ.)
Σφήκες (422 π.Χ.)
Ειρήνη (421 π.Χ.)
Όρνιθες (414 π.Χ.)
Λυσιστράτη (411 π.Χ.)
Θεσμοφοριάζουσες (411 π.Χ.)
Βάτραχοι (405 π.Χ.)
Εκκλησιάζουσες  (392 π.Χ.)
Πλούτος (388 π.Χ.)

Αποσπάσματα κωμωδιών:

Δαιταλείς (427 π.Χ.)
Βαβυλώνιοι (426 π.Χ.)
Γεωργοί (424 π.Χ.)
Ολκάδες (423 π.Χ.)
Προάγων (422 π.Χ.)
Αμφιάραος (414 π.Χ.)
Πλούτος α' (408 π.Χ.)
Γηρυτάδης (407 π.Χ.)
Κώκαλος (387 π.Χ.)
Αιολοσίκων β' (386 π.Χ.)

Μη σωζόμενες κωμωδίες:

Αιολοσίκων α'

Ανάγυρος
Ταγηνισταί
Δαίδαλος
Δαναίδες
Κένταυρος
Ήρωες
Λήμνιαι
Γήρας
Ειρήνη β' 

Φοίνισσαι
Πολύιδος
Ώραι
Πελαργοί
Ίελμησσείς 

Τριφάλης

Σκηνάς Καταλαμβάνουσαι 

    Στο έργο «Εκκλησιάζουσες» (στίχοι 1169-1175) συναντάται η μεγαλύτερη λέξη της ελληνικής (λοπαδοτεμαχοσελαχογαλεοκρανιολειψανοδριμυποτριμματοσιλφιολιπαρομελιτοκατακεχυμενοκιχλεπικοσσυφοφαττοπεριστεραλεκτρυονοπτοπιφαλλιδοκιγκλοπελειολαγῳοσιραιοβαφητραγανοπτερύγων), με την οποία περιγράφεται μια μαγειρική συνταγή.

   Το Liddell & Scott μεταφράζει τη λέξη σε «πιάτο αποτελούμενο από κάθε είδος εκλεκτών προϊόντων, ψαριών, κρεάτων, πουλερικών και σαλτσών».

Ο Αριστοφάνης είναι αναμφισβήτητα ένας από τους τρεις σημαντικότερους εκπροσώπους της αρχαίας κωμωδίας, δίπλα στον Εύπολι και τον Κρατίνο.

Σύνταξη/επιμέλεια κειμένου: Πανουτσακοπούλου Ειρήνη

Facebook Page