ΣΑΠΦΩ : ΕΝΑΣ ΑΔΙΚΗΜΕΝΟΣ ΘΗΛΥΚΟΣ ΟΜΗΡΟΣ

  

                                                 

      Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η ενδελεχής εξέταση μιας εκ των σημαντικότερων προσωπικοτήτων της Λεσβιακής ποίησης, που άφησε σημαντική πολιτισμική παρακαταθήκη και που ίσως κατηγορήθηκε άδικα απο τους μεταγενέστερους για ομοφυλοφιλικά αισθήματα απέναντι στις κοπέλες που συνδέθηκαν μαζί της, με σκοπό να διδαχθούν τις τέχνες της ποίησης και της μουσικής.
      Για τη ζωή της ποιήτριας μπορούμε να γνωρίζουμε λίγα πράγματα και αυτά με επιφύλαξη. Έζησε πιθανόν το διάστημα 630π.Χ- 570π.Χ και πρέπει να ήταν σύγχρονη του Αλκαίου και του Πιττακού, του τυρράνου της Μυτιλήνης. Πατέρας της αναφέρεται ο Σκαμανδρώνυμος και μητέρα της η Κλεϊς. Επίσης ειχε τρία αδέρφια (Λάριχος, Χάραξος, Ευρύγιος). Πρέπει να έζησε τις πολιτικές αναταραχές της περιόδου που την ανάγκασαν να καταφύγει για ένα διάστημα στην Σικελία. Πιθανότατα παντρεύτηκε έναν πλούσιο από την Άνδρο, τον Κερκύλα και μαζί του απέκτησε μια κόρη που της έδωσε το όνομα της μητέρας της. Ο έρωτας της για τον σύχγρονο της Αλκαίο πρέπει μάλλον να ενταχθεί στα πλαίσια μιας ρομαντικής/ερωτικής παραφιλολογίας παρά να αποκτήσει ρεαλιστική χροιά. Ο έρωτας, ο συναισθηματισμός, η ένταση, η αγάπη, το πάθος, ο αυθορμητισμός, η δύναμη της ψυχής και η μελωδικότητα διατρέχουν όλο το έργο της και συνέβαλαν καταλυτικά στο να θεωρηθεί μια απο τις μεγαλύτερες ποιήτριες της αρχαιότητας -αν όχι η μεγαλύτερη- και βοήθησαν τα μέγιστα στην σταδιακή ανάδυση της λυρικής ποίησης. Η αξία της αναγνωριστήκε άμεσα και δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός που της απέδωσε ο Πλάτωνας, που την αποκάλεσε ''δέκατη μούσα'' και ''σοφή''. Και άλλες μεγάλες προσωπικότητες θαύμασαν το έργο της, μεταξύ των οποίων ο Ανακρέων , ο Ιουλιανός, ο Αντίπατρος, ο Στράβων και ο Οράτιος. Για το τέλος της μόνο μυθοπλασίες υπάρχουν, πάντως μετα το θάνατό της, στη Λέσβο κόπηκε και κυκλοφόρησε νόμισμα με τη μορφή της και σε πολλά μέρη του ελληνισμού ανεγέρθηκαν αγάλματα της ως ένδειξη τιμής στην μέγαλη αυτή προσωπικότητα που άφησε πίσω της σημαντικό/πλούσιο υλικό που έχουμε την τιμή να θαυμάζουμε ακόμα και σήμερα, δεκάδες αιώνες μετά.
     Η Σαπφώ έγραψε ερωτικά ποιήματα, ύμνους στους θεούς και τραγούδια γάμου, γνωστά ως επιθαλάμια. Τα ποιήματά της συνέλεξαν οι Αλεξανδρινοί, τα δημοσίευσαν σε βιβλία και τα πιο διάσημα είναι τα Επιθαλάμια και οι Ύμνοι. Επίσης έχουν διασωθεί ολόκληρα μόνο ένας Ύμνος στην Αφροδίτη («Ποικιλόθρον' αθάνατ' Αφρόδιτα»), η Ωδή «Ότωι τις έραται» και ένα αναφερόμενο στο μύθο της Ηούς (Αυγής) και του Τιθωνού, που ανακαλύφθηκε από αποκατάσταση παπύρου της Οξυρρύγχου και εκδόθηκε το 2005.
     Το μεγαλύτερο, ωστόσο, ζήτημα/ερώτημα που ταλανίζει ακόμα και σήμερα τη φιλολογική κοινότητα χωρίς να είναι εύκολο να δοθούν απόλυτες και άμεσες απαντήσεις είναι το κατά πόσο η Σαπφώ είχε συνάψει ερωτικές σχέσεις με τις μαθήτριες της και γενικότερα αν ήταν λεσβία ή όχι. Αυτό που πρέπει να αναλογιστεί κανείς πριν δώσει μία απάντηση είναι οι συνθήκες της τότε εποχής και οι σκοπιμότητες που μπορεί να κρύβονταν πίσω από έναν τέτοιο χαρακτηρισμό. Ένα ισχυρό επιχείρημα για την απόδειξη του άτοπου του χαρακτηρισμού της ως λεσβία είναι το ότι καμία πηγή μέχρι τον Αριστοτέλη δεν αναφέρεται σε ομοφυλοφιλκά αίσθηματα της ποίητριας ( που σημαίνει οτι η παραφιλολογία ξεκίνησε τουλάχιστον 2 αιώνες μετά). Μεταγενέστεροι αττικοί κωμωδιογράφοι ανέπτυξαν μια ασίγαστη λεσβιακή ρητορεία που ακολούθησε την Σαπφώ στο πέρασμα των αιώνων. Ο λόγος που προχώρησαν σε αυτή την κίνηση εδράζεται στα κοινωνικά στεγανά και στις κοινωνικές αντιλήψεις της πόλης των Αθηνών, που ήθελαν τη γυναίκα χωρίς πολιτικά και κοινωνικά δικαίωματα, υποδουλωμένη στον άντρα, με ελάχιστη ελευθερία, στερούμενη ακόμα και το δικαίωμα της μόρφωσης. Επομένως, η ελευθερία που απολάμβαναν οι γυναίκες στη Λέσβο ξένιζε, προκαλούσε και δυσαρεστούσε πολλούς μορφωμένους και μη Αθηναίους, με αποτέλεσμα να αναπτύξουν τη φήμη περί ομοφυλοφιλικών αισθημάτων της ποίητριας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Ανακρέων ο Τήιος που τη σάρκαζε ως «λεσβία».
       Ο χριστιανισμός, έδωσε ακόμα ένα χτύπημα στην ποίηση της Σαπφούς, ή όπως θα λέγαμε σήμερα ''ήταν το κερασάκι στην τούρτα'' στην προσπάθεια εδραίωσης της λεσβιακής αντίληψης σχετικά με την ποίητρια. Η χριστιανική ηθικολόγια έπληξε την ποιήση της και πολλοί ήταν εκείνοι που πρότειναν την καύση των ερωτικών της συλλογών, όπως ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός και ο Πάπας Γρηγόριος Ζ'. Στο πλαίσιο αυτού του φλογερού πολέμου προς την ποίητρια υπήρξαν παραποιήσεις των έργων της και διαστρέβλωση πολλών βιογραφικών της στοιχείων που στόχευαν στην ικανοποιήση της πουριτανικής λεσβιακής ρητορείας που είχε αναπτυχθεί τα προηγούενα χρόνια. Έτσι, πολλά έργα της χάθηκαν καθώς δεν αντιγράφονταν.
      Συνοψίζοντας, παρά τις απέλπιδες προσπάθειες για αμαύρωση της εικόνας της Σαπφούς, ένα αξιόλογο τμήμα της ποιητικής της παραγωγής έφτασε ως εμάς και ακόμα και σήμερα ο ερωτικός τόνος των ποιημάτων της επηρεάζει τον συναισθηματικό κόσμο κάθε ανθρώπου ανέξαρτητα από τις σεξουαλικές της προτιμήσεις.
      Παρακάτω παρατίθεται ενα απόσπασμα από το ποίημα ''Στον μικρό αδελφο'' με απαγγελία στα αρχαία ελληνικά απο τον Σπαρτάκη.

https://www.youtube.com/watch?t=29&v=GdMnNSuAW1g


πηγή : Δημήτρης Σαραντάκος ''Τι μας έμαθαν επιτέλους οι αρχαίοι έλληνες;''


Επιμέλεια/σύνταξη κειμένου : Λάμπρος Τάτσης




     
    

Η Μέτρηση του Χρόνου στην Αρχαία Ελλάδα

    Στον Όμηρο εντοπίζουμε τον παλαιότερο ελληνικό συμβολισμό του έτους και συγκεκριμένα στην Οδύσσεια και το μύθο του θεού Ήλιου.
Σύμφωνα με το μύθο, στη νήσο Θρινακία (αρχαία ονομασία της Σικελίας) ο θεός Ήλιος είχε 7 αγέλες βοών και 7 ποίμνια, που αποτελούνταν αντίστοιχα από 50 ζώα. Οι αγέλες και τα ποίμνια δεν αυξάνονταν ούτε ελαττώνονταν ποτέ (Ομ. Οδυσ. Μ’, 127). Η περιγραφή αυτή συμβόλιζε το έτος το οποίο - κατά τους αρχαϊκούς χρόνους - θεωρούσαν ότι αποτελείτο από 50 εβδομάδες, κάθε μία από τις οποίες είχε 7 μέρες και 7 νύχτες.

  

   Έχοντας ως παράδειγμα την Αθήνα, καταλαβαίνουμε ότι δεν υπήρχε ένα ημερολόγιο, το οποίο χρησιμοποιείτο καθολικά, αλλά διαφορετικά ημερολόγια που εξυπηρετούσαν διαφορετικούς σκοπούς.


ΕΤΟΣ
     Οι Αρχαίοι Έλληνες χώριζαν το έτος σε 12 μήνες, στους οποίους έδιναν διάρκεια 30 ημερών (τέλειοι μήνες) και 29 ημερών (κοίλοι μήνες) εναλλάξ. Φρόντιζαν, ώστε η πρώτη ημέρα κάθε μήνα να συμπίπτει με την Νέα Σελήνη ( Νουμηνία).
     Στο Αττικό ημερολόγιο η αρχή του έτους γινόταν μετά το θερινό Ηλιοστάσιο και όχι μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο.

ΜΗΝΕΣ
Κάθε ένας από τους μήνες ήταν αφιερωμένος σε έναν ή δύο από τους θεούς του Ολύμπου, με τον Απόλλωνα να κατέχει τα ''πρωτεία'', καθώς πέντε από τους δώδεκα μήνες ήταν αφιερωμένοι σε αυτόν. Κάθε 2-3 χρόνια προστίθετο ένας επιπλέον μήνας, ο «Ποσειδεών Εμβόλιμος» ή «Ποσειδεών ο δεύτερος».

Σύγχρονοι	Αττική	Αφιερωμένος σε	Σπάρτη
Ιούλιος- Αύγουστος	Εκατομβαιών	Απόλλωνας	Εκατομβεύς
Αύγουστος - Σεπτέμβριος	Μεταγειτνιών	Απόλλωνας	Κάρνειος
Σεπτέμβριος - Οκτώβριος	Βοηδρομιών	Απόλλωνας	Πάναμος
Οκτώβριος - Νοέμβριος	Πυανεψιών	Απόλλωνας	Ηράσιος
Νοέμβριος - Δεκέμβριος	Μαιμακτηριών	Δίας	Απελλαίος
Δεκέμβριος - Ιανουάριος	Ποσειδεών	Ποσειδώνας	Διόσθυος
Ιανουάριος - Φεβρουάριος	Γαμηλιών	Δίας και Ήρα	- άγνωστος –
Φεβρουάριος - Μάρτιος	Ανθεστηριών	Διόνυσος	Ελευσίνιος
Μάρτιος  - Απρίλιος	Ελαφηβολιών	Άρτεμις	Γεράστιος
Απρίλιος - Μάιος	Μουνυχιών	Άρτεμις	Αρτεμίσιος
Μάιος - Ιούνιος	Θαργηλιών	Άρτεμις και Απόλλωνας	Δελχίνιος
Ιούνιος - Ιούλιος	Σκιροφοριών	Αθηνά	Φλιάσιος

Εκατομβαιών :  Αρχικά ονομαζόταν Κρονιών ([...] ἡμέρᾳ μὲν οὖν ὀγδόῃ λέγεται Κρονίου μηνός, ὃν 
νῦν Ἑκατομβαιῶνα καλοῦσι [...], Πλουτάρχου, Βίοι Παράλληλοι, Θησεύς, 12,1.), και αργότερα 
ονομάστηκε Εκατομβαιών από τα Εκατόμβαια (=θυσία 100 βοδιών, ταύρων), γιορτή 
προς τιμήν του Απόλλωνα. 
Κατά τον μήνα Εκατομβαιώνα τελούνταν τα Παναθήναια, τα Συνοίκια και
τα Κρόνια. ([...] ἔθυσε δὲ καὶ Μετοίκια τῇ ἕκτῃ ἐπὶ δέκα τοῦ Ἑκατομβαιῶνος, ἣν ἔτι νῦν θύουσι. 
καὶ τὴν βασιλείαν ἀφείς, ὥσπερ ὡμολόγησε, διεκόσμει τὴν πολιτείαν ἀπὸ θεῶν ἀρχόμενος· 
ηκε γὰρ αὐτῷ χρησμὸς ἐκ Δελφῶν μαντευομένῳ περὶ τῆς πόλεως·[...], Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι, Θησεύς, 24.4 ).
   Η πρώτη κυρία εκκλησία του έτους είχε τοποθετηθεί με νόμο στην  ενδεκάτη του μηνός:

([...]Αἱρεῖσθαι δὲ . . . πέντε ἄνδρας. . . τῆ ἑνδεκάτη τοῦ Ἑκατομβαιῶνος μηνός[..] Δημοσθένης Κατά  Τιμοκράτους 26)

Μεταγειτνιών (ή και Μεταγιτνιών): Ήταν αφιερωμένος στον Μεταγείτνιο Απόλλωνα. 
Κατά το μήνα Μεταγειτνιώνα τελούνταν τα Μεταγείτνια ή Μετοίκια, γιορτή προς 
τιμήν του Απόλλωνα. ([...]Μεταγειτνιών: δεύτερος μὴν παρ' Ἀθηναίοις. ἐν δὲ τούτῳ Ἀπόλλωνι 
Μεταγειτνίῳ θύουσι,[...] Λεξικό Σούδας). Επειδή ήταν γνωστά και ως Μετοίκια, σε πηγές 
φαίνεται να συγχέονταν με τα Συνοίκια, τα οποία εορτάζονταν τον προηγούμενο μήνα, 
Εκατομβαιώνα, προς τιμήν του Θησέα


 
Βοηδρομιών: Ήταν αφιερωμένος στον Βοηδρόμιο Απόλλωνα, ο οποίος έτρεχε με βοή σε όσους ζητού-
σαν βοήθεια, κυρίως στον πόλεμο ([...]βοηδρομεῖν γὰρ τὸ βοηθεῖν ὠνομάζετο[...]). Σπουδαιότερες γιορτές κατά
τον Βοηδρομιώνα ήταν τα Γενέσια ή Νεκύσια, οι Σπονδαί των Πλαταιών, γιορτή προς τιμήν της Αρτέμιδος, 
τα Χαριστήρια, γιορτή αναμνήσεως της απελευθέρωσης από τους Τριάκοντα Τυράννους και τα Ελευσί-
νια Μυστήρια.


Πυανεψιών: Πήρε το όνομά του από την κύρια γιορτή του μήνα, τα Πυανέψια 
ή Πυανόψια (πύανα+έψω=βράζω κουκιά) που γινόταν προς τιμήν του Απόλλωνα 
και όπου αφιερώνονταν οι πρώτοι καρποί, μετά την συγκομιδή ([...]καὶ ἡμεῖς Πυανόψια
ταύτην τὴν ἑορτὴν καλοῦμεν, οἱ δ' ἄλλοι Ἕλληνες Πανόψια, ὅτι πάντας εἶδον τοὺς καρποὺς τῇ ὄψει.[...])
. Άλλες σημαντικές γιορτές ήταν τα Οσχοφόρια, τα Θεσμοφόρια και τα Χαλκεία, γιορτή 
αφιερωμένη στη θεά Αθηνά.



Μαιμακτηριών: Αφιερωμένος στο Δία Μαίμακτο(=θυελλώδης), με κύριες γιορτές τα Μαιμακτήρια, γιορτή όπου με δεήσεις παρακαλούσαν το Δία Μαίμακτο για έναν ήπιο χειμώνα και τα Πόμπαια, γιορτή αφιερωμένη στο Μειλίχιο Δία, όπου πραγματοποιούνταν σπονδές για μελλοντική καλή σοδειά.



Ποσειδεών: Αφιερωμένος στο θεό Απόλλωνα, θεωρείτο από πολλές πόλεις, εκτός της Αθήνας, ως ο τελευταίος μήνας του έτους. Κυριότερες γιορτές αυτό το μήνα ήταν τα Φαλληφόρια, οργιαστικού χαρακτήρα, τα Αλώα, αγροτική γιορτή προς τιμήν της θεάς Δήμητρας και τα Ποσείδεα.



Γαμηλιών: Μήνας αφιερωμένος στο Δία και την Ήρα, οι οποίοι τιμώνται στη γιορτή των Γαμηλίων ή Θεογαμίων. Σημαντική γιορτή ήταν και το Τριέσπερον προς τιμήν του Ηρακλή και του θεού Ήλιου.



Ανθεστηριών: Επώνυμος και κύρια γιορτή ήταν τα Ανθεστήρια, που τελούνταν προς τιμήν του Διονύσου και διαρκούσαν τρεις ημέρες. Την τελευταία μέρα των Ανθεστηρίων λάμβαναν χώρα τα Υδροφόρια, ως ανάμνηση όσων χάθηκαν στον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Άλλες μικρότερες γιορτές ήταν τα Μικρά Ελευσίνια και τα Διάσια.



Ελαφηβολιών: Ο μήνας πήρε το όνομά του από τα Ελαφηβόλια, γιορτή με θυσίες ελαφιών προς τιμήν της Ελαφηβόλου Αρτέμιδος ([...]Ἐλαφηβολιών: μήν Ἀθήνῃσι πέμπτος. ἐκλήθη δὲ ἀπὸ τῶν ἐλάφων, αἵ τινες τῷ μηνὶ τούτῳ ἐθύοντο τῇ ἐλαφηβόλῳ Ἀρτέμιδι.[...]Bekker, Immanuel. Anecdota Graeca, p. 249, line). 
Τον ίδιο μήνα διοργανώνονται και τα Μεγάλα ή «εν άστει» Διονύσια, όπου παρουσιάζονταν και διαγωνίζονταν τραγωδίες. Μετά τα Μεγάλα Διονύσια τελούνταν τα Πάνδεια, προς τιμήν του Πάνδειου Δία
([...]Πάνδεια: ἑορτή τις Ἀθήνησι μετὰ τὰ Διονύσια ἀγομένη[...], Λεξικό της Σούδας).



Μουνυχιών (ή και Μουνιχιών): Ο μήνας Μουνιχιών είναι αφιερωμένος στη θεά Αρτέμιδα, για την οποία τελούνταν και τα Μουνίχια. Κατά την ημέρα της εορτής προσφέρονταν ιδιαίτερα γλυκίσματα οι «αμφιφώνες» (θυμίζουν λίγο την αρτοκλασία των χριστιανών). Στη συνέχεια ακολουθούσαν ναυτικοί αγώνες, λεμβοδρομίες, και επίδειξη των «ιερών πλοίων» στον ομώνυμο λιμένα Μουνιχίας.



Θαργηλιών: Κυριότερες γιορτές του μήνα αυτού ήταν τα ομώνυμα Θαργήλια, η γενέθλια γιορτή του Απόλλωνα, τα Βενδίδια, προς τιμήν της θρακικής θεάς Βενδίδος, η οποία ταυτιζόταν με την Άρτεμιδα (πβ. Πολιτεία, Πλάτων), τα Καλλυντήρια, όπου γινόταν ο καλλωπισμός του ναού της θεάς Αθηνάς και του Ερεχθείου και τα Πλυντήρια, για τον καθαρισμό των ξοάνων(ξόανον=ξύλινο άγαλμα θεού) της θεάς Αθηνάς. Ανά τριετία τελούνταν και τα Μικρά Παναθήναια.



Σκιροφοριών: Στην Αθήνα θεωρείτο ο τελευταίος μήνας του έτους. Ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά Σκιράδα (σκίρον=μεγάλη λευκή υφασμάτινη ασπίδα-ήλιος), προς τιμήν της οποίας διοργανώνονταν τα Σκιροφόρια, καθαρά γυναικεία γιορτή (πβ. Θεσμοφοριάζουσες, Εκκλησιάζουσες Αριστοφάνη). Άλλες γιορτές κατά το μήνα Σκιροφοριώνα ήταν τα Διπόλεια και τα Αρρηφόρια ή Ερσηφόρια.


Οι αρχαιολόγοι και μελετητές διαιρούν το μηνολόγιο σε πέντε εποχές: στο Μετόπωρον (μετά τις οπώρες) με έναν μόνο μήνα, τον Πυανεψιώνα, στον χειμώνα, την άνοιξη και το καλοκαίρι· κάθε μία εποχή με τρεις μήνες, και τέλος στο φθινόπωρο με δύο μήνες, τον Μεταγειτνιώνα και τον Βοηδρομιώνα.



ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ/ΔΕΚΑΔΕΣ & ΗΜΕΡΕΣ

Οι μήνες δεν διαιρούνταν σε εβδομάδες, αλλά σε τρεις δεκάδες, δηλαδή σε τρία δεκαήμερα:

• «Ισταμένου», «αύξοντος», «αρχομένου»
• «Μηνός μεσούντος»
• «Φθίνοντος» ή «απιόνος μηνός»

Η πρώτη μέρα κάθε μήνα ονομαζόταν «νουμηνία» (=νέος μήνας) και ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα.

Η αρχή της ημέρας γινόταν με τη δύση του ηλίου, και όχι τα μεσάνυχτα.

Πρώτο      δεκαήμερο	Δεύτερο δεκαήμερο	Τρίτο δεκαήμερο
Νουμηνία	1η επί δεκάδι	1η επί εικάδη ή 10η απιόντος
2η ισταμένου	2η επί δεκάδι	2η επί εικάδη ή 9η απιόντος
3η ισταμένου	3η επί δεκάδι	3η επί εικάδη ή 8η απιόντος
4η ισταμένου	4η επί δεκάδι	4η επί εικάδη ή 7η απιόντος
5η ισταμένου	5η επί δεκάδι	5η επί εικάδη ή 6η απιόντος
6η ισταμένου	6η επί δεκάδι	6η επί εικάδη ή 5η απιόντος
7η ισταμένου	7η επί δεκάδι	7η επί εικάδη ή 4η απιόντος
8η ισταμένου	8η επί δεκάδι	8η επί εικάδη ή 3η απιόντος
9η ισταμένου	9η επί δεκάδι	9η επί εικάδη ή 2η απιόντος
10η ισταμένου	Εικάς	Ένη και νέα

Ο όρος «ένη και νέα» συναντάται μόνο στο Αττικό ημερολόγιο.


Βιβλιογραφία: August Mommsen (1898). «Feste der Stadt Athen im Altertum, geordnet nach attischem Kalender»
Η Οδύσσεια των Ημερολογίων, *τόμος Α’ –αναζητώντας τις ρίζες, εκδόσεις ΔΙΑΥΛΟΣ

- Πανουτσακοπούλου Ειρήνη -

Facebook Page

ΤΙΤΟΣ ΛΙΒΙΟΣ ΧΧΙ ( 5, 16, 18-19)

[5] Ceterum ex quo die dux est declaratus, velut Italia ei provincia decreta bellumque Romanum mandatum esset, nihil prolatandum ratus ne se quoque, ut patrem Hamilcarem, deinde Hasdrubalem, cunctantem casus aliquis opprimeret, Saguntinis inferre bellum statuit. Quibus oppugnandis quia haud dubie Romana arma movebantur, in Olcadum prius fines -- ultra Hiberum ea gens in parte magis quam in dicione Carthaginiensium erat -- induxit exercitum, ut non petisse Saguntinos sed rerum serie finitimis domitis gentibus iungendoque tractus ad id bellum videri posset. Cartalam, urbem opulentam, caput gentis eius, expugnat diripitque; quo metu perculsae minores civitates stipendio imposito imperium accepere. Victor exercitus opulentusque praeda Carthaginem Novam in hiberna est deductus. Ibi large partiendo praedam stipendioque praeterito cum fide exsolvendo cunctis civium sociorumque animis in se firmatis vere primo in Vaccaeos promotum bellum. Hermandica et Arbocala, eorum urbes, vi captae. Arbocala et virtute et multitudine oppidanorum diu defensa; ab Hermandica profugi exsulibus Olcadum, priore aestate domitae gentis, cum se iunxissent, concitant Carpetanos adortique Hannibalem regressum ex Vaccaeis haud procul Tago flumine agmen grave praeda turbavere. Hannibal proelio abstinuit castrisque super ripam positis, cum prima quies silentiumque ab hostibus fuit, amnem vado traiecit valloque ita praeducto ut locum ad transgrediendum hostes haberent invadere eos transeuntes statuit. Equitibus praecepit ut, cum ingressos aquam viderent, adorirentur impeditum agmen; in ripa elephantos -- quadraginta autem erant -- disponit. Carpetanorum cum appendicibus Olcadum Vaccaeorumque centum milia fuere, invicta acies si aequo dimicaretur campo. Itaque et ingenio feroces et multitudine freti et, quod metu cessisse credebant hostem, id morari victoriam rati quod interesset amnis, clamore sublato passim sine ullius imperio qua cuique proximum est in amnem ruunt. Et ex parte altera ripae vis ingens equitum in flumen immissa, medioque alveo haudquaquam pari certamine concursum, quippe ubi pedes instabilis ac vix vado fidens vel ab inermi equite, equo temere acto, perverti posset, eques corpore armisque liber, equo vel per medios gurgites stabili, comminus eminusque rem gereret. Pars magna flumine absumpta; quidam verticoso amni delati in hostes ab elephantis obtriti sunt. Postremi, quibus regressus in suam ripam tutior fuit, ex varia trepidatione cum in unum colligerentur, priusquam a tanto pavore reciperent animos, Hannibal agmine quadrato amnem ingressus fugam ex ripa fecit vastatisque agris intra paucos dies Carpetanos quoque in deditionem accepit; et iam omnia trans Hiberum praeter Saguntinos Carthaginiensium erant.


[5] Για τον υπόλοιπο χρόνο, από τη μέρα που ανακηρύχθηκε αρχηγός, με το που απονεμήθηκε σε αυτόν ως επαρχία η Ιταλία και του ανατέθηκε ο ρωμαϊκός πόλεμος, νόμισε ότι δεν έπρεπε να τον αναβάλλει, μήπως και τον καταλάβει κάποια συμφορά με την αργοπορία, όπως τον πατέρα του Αμίλκα και έπειτα τον Ασδρούβα, (και έτσι) αποφάσισε να κηρύξει πόλεμο στους Σαγουντίνους. Αλλά επειδή με το να πολεμεί αυτούς τα όπλα καταστρέφονταν, αρχικά στα σύνορα των Ολκάδων οδήγησε το στρατό του - έθνος πέρα του Ίβηρα, και ήταν περισσότερο στο μέρος παρά στην εξουσία των Καρχηδονίων- για να μπορεί να φαίνεται οτι δεν επιτέθηκε στους Σαγουντίνους αλλά οτι η σειρά των γεγονότων μετά την υποταγή των γειτονικών εθνών, και αφού συνένωσε τα έθνη οδηγήθηκε σε αυτόν τον πόλεμο. Tην Καρτάλα, πόλη πλούσια, πρωτεύουσα αυτού του έθνους την πολιορκεί και την λεηλατεί. Από φόβο πτοηθέντες οι μικρότερες πολιτείες, δέχθηκαν την εξουσία του , αφού τους επιβλήθηκε φόρος. Νικητής ο στρατός και πλούσιος από λάφυρα κατέφυγε στην Καρχηδόνα στο χειμερινό στρατόπεδο. Εκεί αφου διένειμε την λεία άφθονα και αφού πλήρωσε τον οφειλόμενο στρατιωτικό μισθό με πίστη και αφού ενίσχυσε τις ψυχές όλων των πολιτών και των συμμάχων, την άνοιξη ξέσπασε ο πόλεμος εναντίον των Ουακκαίων. Η Ελμαντική και η Αρβουκάλη, πόλεις τους, καταλήφθηκαν με έφοδο. Η Αρβουκάλη λόγω της ανδρείας και του πλήθους των κατοίκων αμύνθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αφού απέδρασαν απο την Ελμαντική και ενώθηκαν με τους φυγάδες των Ολκάδων, γένους που κατανικήθηκε το προηγούμενο καλοκαίρι, εξωθούν τους Καρπετανούς σε πόλεμο και επιτέθηκαν στον Αννίβα καθώς γυρνούσε από τους Ουακκαίους, όχι μακριά απο τον ποταμό Τάγη και προκάλεσε σύγχιση στο στράτευμα που ήταν επιβαρημένο με λάφυρα. Ο Αννίβας απείχε από την μάχη και αφού έστησε το στρατόπεδο( αφού στρατοπέδευσε) από το πάνω μέρος των οχθών του ποταμού , όταν έγινε η πρώτη ησυχία και ανάπαυση από τους εχθρούς, διάβηκε τον ποταμό μέσω κάποιου πόρου και αφού έτσι έφτιαξε χαράκωμα για να έχουν οι εχθροί χώρο να περάσουν, αποφάσισε να επιτεθεί σε αυτούς διαβαίνοντας. Διέταξε τους ιππείς, αφού δουν (αυτούς) να μπαίνουν στο νερό, να επιτεθούν ενάντια στον κωλυόμενο στρατό. Στην ακτή άφησε ελέφαντες- ηταν 40 (στον αριθμό). Οι Καρπετανοί μαζί με την προσθήκη των Ολκάδων και των Ουακκαίων ήταν 100.000, ανίκητος στρατός, αν μαχόταν σε ανοιχτή πεδιάδα. Kαι έτσι, ήταν αγέρωχοι στο πνεύμα και υπάκουοι ως προς το πλήθος, και επειδή πίστευαν ότι ο εχθρός από φόβο αποχώρησε, και νόμιζαν οτί μόνο αυτό αναβάλλει τη νίκη, επειδή ο ποταμός ήταν ανάμεσα, αφού ακούστηκε παντού κραυγή συνεπαρμένη, χωρίς καμία διαταγή και ο καθένας όπου ήταν πιο κοντά, ορμούν στον ποταμό. Και στο άλλο μέρος του ποταμού αφού στάλθηκε μεγάλη δύναμη ιππέων και στο μέσο του ποταμού με κανένα τρόπο δεν έγινε ίση μάχη, φυσικά οι πεζοί ήταν ασταθείς και έχοντας ελάχιστη εμπιστοσύνη στον ποταμό θα ήταν δυνατό να ανατραπούν είτε από άοπλο ιππέα, είτε καταλάθος από άλογο, ο ιππέας ελεύθερος από σώμα και όπλα και από άλογο σταθερό ακόμη και στη μέση του ρεύματος μπορούσε να πολεμήσει απο κοντά και απο μακριά. Μεγάλο μέρος σκοτώθηκε στο ποτάμι. Κάποιοι κινούμενοι εναντίον των εχθρών στον ταραγμένο ποταμό καταπατήθηκαν απο τους ελέφαντες. Οι τελευταίοι, στους οποίους η επάνοδος στην ακτή τους ήταν ασφαλέστερη, απο ποικίλη ταραχή συγκεντρώνονταν σε ένα σημείο, ενώ πριν απο τέτοιο φόβο συνήλθαν, ο Αννίβας αφού δίεταξε το στρατό σε τετράγωνο σχήμα και αφού μπήκε στο ποτάμι, έτρεπε αυτούς απο την όχθη σε φυγή, και αφού λεηλάτησε τη χώρα μέσα σε λίγες μέρες πέτυχε την υποταγή των Καρπετανών. Και πια όλα πέρα απο τον Ίβηρα, ήταν υπό την εξουσία των Καρχηδονίων.





[16] Sub idem fere tempus et legati qui redierant ab Carthagine Romam rettulerunt omnia hostilia esse, et Sagunti excidium nuntiatum est; tantusque simul maeror patres misericordiaque sociorum peremptorum indigne et pudor non lati auxilii et ira in Carthaginienses metusque de summa rerum cepit, uelut si iam ad portas hostis esset, ut tot uno tempore motibus animi turbati trepidarent magis quam consulerent: nam neque hostem acriorem bellicosioremque secum congressum nec rem Romanam tam desidem unquam fuisse atque imbellem. Sardos Corsosque et Histros atque Illyrios lacessisse magis quam exercuisse Romana arma et cum Gallis tumultuatum uerius quam belligeratum: Poenum hostem ueteranum, trium et uiginti annorum militia durissima inter Hispanas gentes semper uictorem, duci acerrimo adsuetum, recentem ab excidio opulentissimae urbis, Hiberum transire; trahere secum tot excitos Hispanorum populos; conciturum auidas semper armorum Gallicas gentes; cum orbe terrarum bellum gerendum in Italia ac pro moenibus Romanis esse.


Τον ίδιο σχεδόν χρόνο και οι πρέσβεις, οι οποίοι είχαν επανέλθει από την Καρχηδόνα, στην Ρώμη ανέφεραν ότι τα πάντα είναι εχθρικά και η καταστροφή του Σαγούντου ανακοινώθηκε. Τόση ήταν ταυτόχρονα η λύπη για τους πατέρες και ο οίκτος για τους συμμάχους που φονεύθηκαν ανάξια και η ντροπή για τη βοήθεια που δεν παρείχαν και η οργή κατά των Καρχηδονίων και ο φόβος σχετικά με την ύπαρξη της πολιτείας, μιας και ο εχθρός ήταν ήδη προ των πυλών, ώστε μέσα σε ένα χρόνο από τόσες συγκινήσεις της ψυχής είχαν ταραχθεί και περισσότερο φοβούνταν παρά συνεδρίαζαν. Διότι ούτε ο εχθρός πολέμησε εναντίον τους πιο εχθρικά και πιο πολέμια, ούτε η ρωμαϊκή πολιτεία υπήρξε ποτέ τόσο ράθιμη και μη φιλοπόλεμη. Οι Σαρδηνοί  και οι Κορσικανοί και οι Ίστριοι και οι Ιλλύριοι προκαλούσαν περσσότερο παρά εξασκούσαν τα ρωμαϊκά όπλα, και προς τους Γαλάτες περισσότερο αληθινά έγινε θόρυβος παρά πόλεμος. Ο αρχαίος Καρχηδόνιος εχθρός, επί είκοσι τρία χρόνια σε σκληρότατη στρατιωτική άσκηση μεταξύ των Ισπανικών εθνών (ήταν) πάντοτε νικητής, και συνηθισμένος κάτω από δραστηριώτατο στρατηγό, ακμαίος εξαιτίας της καταστροφής ευδαιμονεστάτης πόλης  διαβαίνει τον Ίβηρα και με αυτόν οδηγεί τόσους Ισπανικούς λαούς που έχουν εξεγερθεί και θα προσελκύσει τα, πάντοτε, άπληστα για πόλεμο γαλατικά φύλα. Για την οικουμένη, ο πόλεμος θα διεξαχθεί στην Ιταλία και μπροστά από τα τείχη της Ρώμης.

[18] His ita comparatis, ut omnia iusta ante bellum fierent, legatos maiores natu, Q. Fabium M. Liuium L. Aemilium C. Licinium Q. Baebium in Africam mittunt ad percontandos Carthaginienses publicone consilio Hannibal Saguntum oppugnasset, et si id quod facturi uidebantur faterentur ac defenderent publico consilio factum, ut indicerent populo Carthaginiensi bellum. Romani postquam Carthaginem uenerunt, cum senatus datus esset et Q. Fabius nihil ultra quam unum quod mandatum erat percontatus esset, tum ex Carthaginiensibus unus: 

"Praeceps vestra, Romani, et prior legatio fuit, cum Hannibalem tamquam suo consilio Saguntum oppugnantem deposcebatis; ceterum haec legatio verbis adhuc lenior est, re asperior. Tunc enim Hannibal et insimulabatur et deposcebatur; nunc ab nobis et confessio culpae exprimitur et ut a confessis res extemplo repetuntur. Ego autem non privato publicone consilio Saguntum oppugnatum sit quaerendum censeam sed utrum iure an iniuria; nostra enim haec quaestio, atque animadversio in civem nostrum, est quid nostro aut suo fecerit arbitrio: vobiscum una disceptatio est licueritne per foedus fieri. Itaque quoniam discerni placet quid publico consilio, quid sua sponte imperatores faciant, nobis vobiscum foedus est a C. Lutatio consule ictum in quo, cum caveretur utrorumque sociis, nihil de Saguntinis (necdum enim erant socii vestri) cautum est. 

At enim eo foedere quod cum Hasdrubale ictum est Saguntini excipiuntur. Aduersus quod ego nihil dicturus sum nisi quod a uobis didici. Uos enim, quod C. Lutatius consul primo nobiscum foedus icit, quia neque auctoritate patrum nec populi iussu ictum erat, negastis uos eo teneri; itaque aliud de integro foedus publico consilio ictum est. Si uos non tenent foedera uestra nisi ex auctoritate aut iussu uestro icta, ne nos quidem Hasdrubalis foedus quod nobis insciis icit obligare potuit. Proinde omittite Sagunti atque Hiberi mentionem facere et quod diu parturit animus uester aliquando pariat." Tum Romanus sinu ex toga facto, "hic" inquit, "uobis bellum et pacem portamus; utrum placet sumite." Sub hanc uocem haud minus ferociter, daret utrum uellet, succlamatum est; et cum is iterum sinu effuso bellum dare dixisset, accipere se omnes responderunt et quibus acciperent animis iisdem se gesturos.

Αφού προετοιμάστηκαν έτσι  , ώστε να γίνουν όλα νόμιμα πριν από τον πόλεμο, πρέσβεις μεγαλύτεροι ως προς την ηλικία, τον Κ.Φάβιο, τον Λούκιο Αιμίλιο, τον Γάιο Λικίνιο, τον Κοΐντο Βαίβιο, στέλνουν στην Αφρική, για να ρωτήσουν τους Καρχηδονίους, αν οι Αννίβας με απόφαση της πολιτείας είχε πολιορκήσει το Σαγούντο, και αν αυτό, το οποίο φαίνονταν ότι θα κάνουν, ήθελαν να ομολογήσουν, και όντας δικαιολογημένοι ομολόγησαν ότι με απόφαση της πολιτείας έγινε η κύρηξη πολέμου κατά των Καρχηδονίων. Οι Ρωμαίοι, αφού ήρθαν στην Καρχηδόνα, και αφού έγινε σύγκλητος, και ο Κ.Φάβιος , από αυτό που του δόθηκε εντολή (να ρωτήσει), άλλο ρώτησε, τότε από τους Καρχηδονίους ένας είπε: ''Εσπευμένη ήδη η δική σας, Ρωμαίοι, πρεσβεία ήταν, όταν απαιτήσατε την παράδοση του Αννίβα, σαν να πολιορκούσε η ίδια η βουλή το Σαγούντο. Αυτή η πρεσβεία μέχρι τώρα στα λόγια είναι ηπιώτερη, στις πράξεις είναι σκληρότερη. Διότι, τότε κατηγορείτο μόνο ο Αννίβας και απαιτείτο η παράδοσή του. Τώρα δεν προέρχεται από εμάς η ομολογία της ενοχής, και ζητείται άμεσα ικανοποίηση από εμάς και από αυτούς που έχουν ομολογήσει. Εγώ, όμως, πιστεύω, ότι δεν πρέπει να αναρωτηθούμε, αν το Σαγούντο πολιορκήθηκε με προσωπική βούληση ή με δημόσια απόφαση, αλλά περισσότερο αν (πολιορκήθηκε) δίκαια ή άδικα. Διότι, σε εμάς ανήκει η εξέταση και η τιμωρία κατά του συμπολίτη μας. Τι σύμφωνα με τη δική μας γνώμη, ή τι σύμφωνα με τη δική του έπραξε, σε εσάς μία είναι η συζήτηση, αν επιτρεπόταν να γίνει σύμφωνα με την συνθήκη. Αυτό, επειδή σε εμάς είναι αρεστό να διακριθεί, τι κάνουν οι στρατηγοί σύμφωνα με τη γνώμη της πολιτείας, τι σύμφωνα με τη δική τους βούληση, ανάμεσα σε εμάς και εσάς υπάρχει συνθήκη, η οποία συνάφθηκε από τον Κ.Λουτάτιο, στην οποία ενώ σχετικά και με τους δύο συμμάχους τέθηκαν όροι σχετικά με τους Σαγούντινους, κανείς όμως λόγος δεν έγινε, διότι ήταν δικοί μας σύμμαχοι. Διότι, σε αυτή την συνθήκη, η οποία με τον Ασδρούβα συνάφθηκε, οι Σαγούντινοι εξαιρούνται, και εναντίον αυτού του διισχυρισμού τίποτα δε θα πω, παρά μόνο ό,τι από εσάς έμαθα. Εσείς είναι φανερό, ότι είπατε ότι δε δεσμεύεσθε από εκείνη την συνθήκη, την οποία ο Γ.Λουτάτιος ύπατος, πρώτα με εσάς σύνηψε, επειδή ούτε κατά τη γνώμη των πατέρων ούτε με διαταγή του λαού έγινε. Από αυτό, άλλη συνθήκη με απόφαση της πολιτείας συνάφθηκε. Αν δεν σας δεσμεύουν οι δικές μας συνθήκες, ούτε αυτές που έχουν γίνει με έγκριση ή διαταγή σας, ούτε εμάς βεβαίως είναι δυνατόν να υποχρεώσει η συνθήκη του Ασδρούβα, η οποία εν αγνοία μας συνάφθηκε. Από αυτό, σταματήσατε να αναφέρετε το Σαγούντο και τον Ίβηρα, και μακάρι ποτέ να μη έρθει στο φως, το τι κουβαλάει προ πολλού η ψυχή σας''. Τότε αφού ο Ρωμαίος κρατώντας τον τήβεννό του, είπε, ''φέρνουμε σε εσάς πόλεμο και ειρήνη' διαλέξτε όποιο από τα δύο σας αρέσει.'' Και στη φωνή του με περισσότερο θράσος φώναξαν να δώσει, όποιο από τα δύο θέλει. Και εκείνος χαλαρώνοντας πάλι τον τήβεννο είπε, ότι δίνει πόλεμο. Όλοι απάντησαν, ότι δέχονται και ότι θα τον διεξήγαγαν με τα ίδια φρονήματα, με τα οποία τον δέχτηκαν.

 [19]  Haec derecta percunctatio ac denuntiatio belli magis ex dignitate populi Romani visa est quam de foederum iure verbis disceptare, cum ante, tum maxime Sagunto excisa. nam si verborum disceptationis res esset, quid foedus Hasdrubalis cum Lutatii priore foedere, quod mutatum est, conparandum erat, cum in Lutatii foedere diserte additum esset, ita id ratum fore, si populus censuisset, in Hasdrubalis foedere nec exceptum tale quicquam fuerit, et tot annorum silentio ita vivo eo conprobatum sit foedus, ut ne mortuo quidem auctore quicquam mutaretur? quamquam, et si priore foedere staretur, satis cautum erat Saguntinis sociis utrorumque exceptis. nam neque additum erat 'iis qui tunc essent' nec ' ne qui postea adsumerentur'; et cum adsumere novos liceret socios, quis aequum censeret aut ob nulla quemquam merita in amicitiam recipi aut receptos in fidem non defendi? tantum ne Carthaginiensium socii aut sollicitarentur ad defectionem aut sua sponte desciscentes reciperentur? Legati Romani ab Carthagine, sicut iis Romae imperatum erat, in Hispaniam ut adirent ciuitates ut in societatem perlicerent aut auerterent a Poenis traiecerunt.  Ad Bargusios primum uenerunt, a quibus benigne excepti, quia taedebat imperii Punici, multos trans Hiberum populos ad cupidinem nouae fortunae erexerunt. Inde est ventum ad Volcianos, quorum celebre per Hispaniam responsum ceteros populos ab societate Romana avertit. Ita enim maximus natu ex iis in concilio respondit: "Quae verecundia est, Romani, postulare vos uti vestram Carthaginiensium amicitiae praeponamus, cum qui id fecerunt [Saguntini] crudelius quam Poenus hostis perdidit vos socii prodideritis? Ibi quaeratis socios censeo ubi Saguntina clades ignota est; Hispanis populis sicut lugubre, ita insigne documentum Sagunti ruinae erunt ne quis fidei Romanae aut societati confidat." Inde extemplo abire finibus Volcianorum iussi ab nullo deinde concilio Hispaniae benigniora verba tulere. Ita nequiquam peragrata Hispania in Galliam transeunt.


 Αυτή η άμεση ερώτηση και η κύρηξη του πολέμου φάνηκε περισσότερο ταιριαστή στην αξιοπρέπεια του Ρωμαϊκού λαού, πάρα (φάνηκε) ότι αμφισβητείται με λόγια το κύρος των συνθηκών, και προηγουμένως αφού είχε καταστραφεί το Σαγούντο. Διότι εάν ήταν να λυθεί το θέμα της φιλονικίας με λόγια, γιατί έπρεπε να συγκριθεί η συνθήκη του Ασδρούβα με την προηγούμενη συνθήκη του Λουτατίου, η οποία είχε αλλάξει; Γιατί, στην συνθήκη του Λουτατίου είχε προστεθεί ρητά, ότι θα θεωρούνται έγκυρες αν το είχε αποφασίσει ο λαός , στην συνθήκη του Ασδρούβα καμία τέτοιου είδους εξαίρεση υπήρχε και η συνθήκη καθ’όλη τη ζωή της και μέσα στη σιωπή τόσων χρόνων επιδοκιμαζόταν τόσο, ώστε παρόλο το θάνατο του δημιουργού καμία αλλαγή δεν υπέστη. Επιπλέον, ακόμη και αν έμεναν στην προηγούμενη συνθήκη, οι Σαγουντίνοι ικανοποιητικά προστατεύθηκαν, και αφότου εξεγέρθηκαν οι σύμμαχοι και των δύο. Διότι, ούτε είχε προστεθεί σε εκείνους, ΄΄οι οποίοι τότε ήταν΄΄ , ούτε ΄΄όσοι μετά από αυτά ήθελαν να αναλάβουν΄΄ και επειδή επιτρεπόταν να προσληφθούν νέοι σύμμαχοι , θα μπορούσε κάποιος να θεωρήσει δίκαιο, ότι κανένας ούτε για τις υπηρεσίες του γίνεται δεκτός στη φιλία ούτε ότι αυτοί, οι οποίοι έγιναν δεκτοί στην πίστη, και αληθινά δεν προστατεύονται; Μόνο οι σύμμαχοι των Καρχηδονίων πρέπει ούτε να παροτρυνθούν σε εξέγερση, ούτε αφού έχουν αποστατήσει με δική τους θέληση, να γίνονται δεκτοί; Οι Ρωμαίοι πρέσβεις από την Καρχηδόνα, όπως διατάχθηκε σε αυτούς από τη Ρώμη, πήγαν στην Ισπανία με σκοπό να επισκεφθούν τις διαφορετικές πολιτείες και να τους εντάξουν σε συμμαχία ή να τους απομακρύνουν τουλάχιστον από τους Καρχηδονίους. Στους Βοργίους πήγαν αρχικά, οι οποίοι ήταν κουρασμένοι από την Καρχηδονική εξουσία και από αυτούς έγιναν αποδεκτοί θετικά και η επιτυχία τους αυτή δημιούργησε μια μεγάλη επιθυμία για αλλαγή στους λαούς του Ίβηρα. Από εκεί ήρθαν στους Βόλκους, οι οποίοι τους έδωσαν μια απάντηση, που μεταφέρθηκε σε όλη την Ισπανία και έστρεψε όλα τα άλλα έθνη εναντίον της Ρωμαϊκής συμμαχίας. Έτσι, λοιπόν, οι γηραιότεροι ως προς την ηλικία από αυτούς στη συνέλευση απάντησαν: ΄΄Πόσο θράσος έχετε, Ρωμαίοι, να μας ζητάτε να προτιμήσουμε τη φιλία με εσάς, παρά με τους Καρχηδονίους, όταν εκείνοι (οι Σαγουντίνοι) που το έκαναν αυτό, σκληρότερα έχουν προδοθεί από εσάς, τους συμμάχους τους, παρά έχουν καταστραφεί από τον εχθρό τους, τους Γαλάτες; Πρέπει να αναζητήσετε συμμάχους, θεωρώ, μόνο εκεί που η καταστροφή του Σαγούντου είναι άγνωστη. Διότι, για τους ανθρώπους της Ισπανίας, τα ερείπια του Σαγούντου, θα αποτελούν μια τόσο μελαγχολική όσο και ανεκδιήγητη προειδοποίηση, πως κανένας δεν πρέπει να εμπιστευτεί την εντιμότητα ή την συμμαχία της Ρώμης. Έχοντας τότε διαταχθεί να αποχωρήσουν άμεσα από τα σύνορα των Βόλκων, δεν έλαβαν, από εκείνη τη μέρα καμία ευνοϊκότερη απάντηση από κανέναν σύμβουλο της Ισπανίας. Σύμφωνα με αυτό, έχοντας διασχίσει την Ισπανία άσκοπα, μετέβησαν στην Γαλατία.



 EΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ : Λάμπρος Τάτσης ( κείμενο 5, 19)
                                          Ειρήνη Πανουτσακοπούλου (κείμενα 16 και 18, 19)

πηγή: λεξικό λατινοελληνικών Κουμανούδη


facebook page

Οι τρεις μεγάλοι τραγικοί (Ευριπίδης, Σοφοκλής, Αισχύλος)

Ευριπίδης (≈480 π.Χ/485 π.Χ – 406 π.Χ) «Ο Πατέρας του δράματος»

Γεννημένος στην Σαλαμίνα (ή σύμφωνα με άλλες πηγές από τη Φλύα του δήμου της Κεκρωπίας), από τον Μνήσαρχο ή Μνησαρχίδη, εύπορο γαιοκτήμονα, και την Κλειτώ. 

Επηρεάστηκε από τον Ηρόδοτο, τον Αναξαγόρα, το Φειδία, και τους σοφιστές.

Λίγο καιρό πριν το θάνατό του μετέβη στην Πέλλα της Μακεδονίας, στην αυλή του βασιλιά Αρχέλαου όπου και έμεινε μέχρι τον θάνατό του το 406 π. Χ.

Ο Ευριπίδης έχει χαρακτηριστεί ως ο «τραγικώτατος των ποιητών» από τον Αριστοτέλη, διότι παρουσιάζει πρώτος τα ανθρώπινα πάθη, τον έρωτα και εμβαθύνει στην ανθρώπινη φύση, καθώς και «από σκηνής φιλόσοφος», διότι φιλοσοφεί μέσα από τα έργα του.

Από τα 91 περίπου γνωστά έργα του Ευριπίδη, σώζονται πλήρως 17 τραγωδίες, ένα νόθο έργο (Ρήσος) και ένα σατυρικό δράμα (Κύκλωψ) :

- Ρήσος (453 π.Χ) – η πατρότητα αμφισβητείται.

- Άλκηστις (438 π.Χ)

- Μήδεια (431 π.Χ)

- Ιππόλυτος (428 π.Χ)

- Εκάβη (424 π.Χ)

- Ηρακλής μαινόμενος (424 π.Χ)

- Ανδρομάχη (420 π.Χ)

- Ικέτιδες (420 π.Χ)

- Ηρακλείδαι (417 π.Χ)

- Τρωάδες (415 π.Χ)

- Ηλέκτρα (413 π.Χ)

- Ελένη (412 π.Χ)

- Ίων (412 π.Χ)

- Ορέστης (408 π.Χ)

- Φοίνισσαι (408 π.Χ)

- Βάκχαι (405 π.Χ)

- Ιφιγένεια εν Αυλίδι (άγνωστο έτος)

- Ιφιγένεια εν Ταύροις (άγνωστο έτος)

- Κύκλωψ (άγνωστο έτος) – το μοναδικό ακέραια σωζόμενο σατυρικό δράμα.

Σοφοκλής (496 π.Χ – 406 π.Χ)

Γεννήθηκε στον Ίππιο Kολωνό  της Αθήνας. Πατέρας του ήταν ο Σοφίλλος, εύπορος Αθηναίος. Έλαβε επιμελημένη αγωγή και παιδεία. Διδάχθηκε μουσική από τον περίφημο μουσικοδιδάσκαλο Λάμπρο.

Συνδέθηκε στενά με τον Περικλή, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα  και κατέλαβε διάφορα υψηλά αξιώματα στην πολιτική, στις θρησκευτικές λατρείες και στις τέχνες.

Εκτιμάται ότι παρουσίασε σε διαγωνισμούς περίπου 30 τετραλογίες, με περίπου 20 από τις οποίες απέσπασε την πρώτη θέση και σύμφωνα με μαρτυρίες, δεν πήρε ποτέ την τρίτη θέση σε διαγωνισμό. 

Έχει χαρακτηριστεί «φιλαθηναιότατος», επειδή αγαπούσε υπερβολικά την Αθήνα.

Από τις 123 τραγωδίες του, γνωστές - ονομαστικά - είναι οι 114  και έχουν διασωθεί ολόκληρες μόνο οι 7 τραγωδίες:

- Αίας (450/440 π.Χ)

- Οιδίπους Τύραννος (428 π.Χ)

- Οιδίπους επί Κολωνώ (401 π.Χ)

- Φιλοκτήτης (409 π.Χ)

- Αντιγόνη (441 π.Χ)

- Τραχίναι (αβέβαιη χρονολόγηση, ίσως δεκαετία 440 π.Χ ή νωρίτερα)

- Ηλέκτρα (άγνωστο έτος)

Έχει, επίσης, διασωθεί ένα μεγάλο τμήμα από το σατυρικό του δράμα «Ιχνευταί».

Αισχύλος (525 π.Χ – 455 π.Χ) «Ο πατέρας της τραγωδίας»

Ο Αισχύλος γεννήθηκε το 525 π.χ. ή το 524 π. Χ. στην Ελευσίνα. Ήταν γιος του Ευφορίωνα, του γένους των Κοδριδών. Ήταν Αθηναίος πολίτης που μετείχε στις μάχες κατά των Περσών. Υπήρξε οπαδός του Πυθαγόρα και τα δράματά του είναι γεμάτα πυθαγόρειες ιδέες.

Πέθανε στη Γέλα της Ιταλίας το 456/455 π.χ. Λέγεται ότι σκοτώθηκε όταν δέχτηκε στο κεφάλι του μία χελώνα την οποία είχε ρίξει από ψηλά ένας αετός.

Έχουν διασωθεί 7 έργα:

- Πέρσαι (472 π.Χ) - το αρχαιότερο δράμα

- Επτά επί Θήβας (467 π.Χ)

- Ικέτιδες (463 π.Χ)

- Ορέστεια [ Τριλογία: Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες] (458 π.Χ)

- Προμηθεύς Δεσμώτης (;) – η πατρότητα αμφισβητείται.

                                                               Καινοτομίες:

                                Αισχύλος                                                   Σοφοκλής

1. Προσθέτει τον 2ο υποκριτή (ίσως και τον 3ο). 2. Η τριλογία του έχει ενιαίο περιεχόμενο - θεματική συνάφεια. 3. Μειώνει τα χορικά μέρη.

1. Προσθέτει τον 3ο υποκριτή (αν δεν το έκανε ο Αισχύλος). 2. Αυξάνει τα μέλη του χορού από 12 σε 15. 3. Αναβαθμίζει την σκηνογραφία. 4. Περιορίζει τα χορικά μέρη κι αυξάνει τα διαλογικά.  5. Διδάσκει τρεις χωριστές τραγωδίες, με διαφορετικό περιεχόμενο.

               

Αισχύλος Θεοί: τιτάνες Μοίρα: το άτομο υποχείριο της μοίρας του. Μεγαλοπρεπές ύφος Υψηλή έκφραση Δημιουργεί συναισθηματικά φορτισμένες εικόνες.

Σοφοκλής Θεοί: ιδανική μορφή - όπως πρέπει να είναι. Μοίρα: Συνδυάζει την αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στο θείο και τον άνθρωπο ως υπεύθυνο άτομο. Μέσο ύφος  Μέση έκφραση  Εκμεταλλεύεται την σκηνική δράση.

Ευριπίδης Θεοί: ανθρώπινοι με πάθη - όπως είναι. Μοίρα: το άτομο είναι, σχεδόν, αυτόνομο. Δίνει φωνή στις περιθωριοποιημένες ομάδες. Υπερβολικά απλό ύφος και έκφραση. Ρεαλιστική πραγμάτευση έργων.

Facebook Page

- Πανουτσακοπούλου Ειρήνη -

Βιβλιογραφία: Οικονόμου Γεώργιος και Αγγελινάρας Γεώργιος, Βιβλιογραφία των εμμέτρων νεοελληνικών μεταφράσεων της αρχαίας ελληνικής δραματικής ποιήσεως, Αθήναι 1973