Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η ενδελεχής εξέταση μιας εκ των σημαντικότερων προσωπικοτήτων της Λεσβιακής ποίησης, που άφησε σημαντική πολιτισμική παρακαταθήκη και που ίσως κατηγορήθηκε άδικα απο τους μεταγενέστερους για ομοφυλοφιλικά αισθήματα απέναντι στις κοπέλες που συνδέθηκαν μαζί της, με σκοπό να διδαχθούν τις τέχνες της ποίησης και της μουσικής.
Για τη ζωή της ποιήτριας μπορούμε να γνωρίζουμε λίγα πράγματα και αυτά με επιφύλαξη. Έζησε πιθανόν το διάστημα 630π.Χ- 570π.Χ και πρέπει να ήταν σύγχρονη του Αλκαίου και του Πιττακού, του τυρράνου της Μυτιλήνης. Πατέρας της αναφέρεται ο Σκαμανδρώνυμος και μητέρα της η Κλεϊς. Επίσης ειχε τρία αδέρφια (Λάριχος, Χάραξος, Ευρύγιος). Πρέπει να έζησε τις πολιτικές αναταραχές της περιόδου που την ανάγκασαν να καταφύγει για ένα διάστημα στην Σικελία. Πιθανότατα παντρεύτηκε έναν πλούσιο από την Άνδρο, τον Κερκύλα και μαζί του απέκτησε μια κόρη που της έδωσε το όνομα της μητέρας της. Ο έρωτας της για τον σύχγρονο της Αλκαίο πρέπει μάλλον να ενταχθεί στα πλαίσια μιας ρομαντικής/ερωτικής παραφιλολογίας παρά να αποκτήσει ρεαλιστική χροιά. Ο έρωτας, ο συναισθηματισμός, η ένταση, η αγάπη, το πάθος, ο αυθορμητισμός, η δύναμη της ψυχής και η μελωδικότητα διατρέχουν όλο το έργο της και συνέβαλαν καταλυτικά στο να θεωρηθεί μια απο τις μεγαλύτερες ποιήτριες της αρχαιότητας -αν όχι η μεγαλύτερη- και βοήθησαν τα μέγιστα στην σταδιακή ανάδυση της λυρικής ποίησης. Η αξία της αναγνωριστήκε άμεσα και δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός που της απέδωσε ο Πλάτωνας, που την αποκάλεσε ''δέκατη μούσα'' και ''σοφή''. Και άλλες μεγάλες προσωπικότητες θαύμασαν το έργο της, μεταξύ των οποίων ο Ανακρέων , ο Ιουλιανός, ο Αντίπατρος, ο Στράβων και ο Οράτιος. Για το τέλος της μόνο μυθοπλασίες υπάρχουν, πάντως μετα το θάνατό της, στη Λέσβο κόπηκε και κυκλοφόρησε νόμισμα με τη μορφή της και σε πολλά μέρη του ελληνισμού ανεγέρθηκαν αγάλματα της ως ένδειξη τιμής στην μέγαλη αυτή προσωπικότητα που άφησε πίσω της σημαντικό/πλούσιο υλικό που έχουμε την τιμή να θαυμάζουμε ακόμα και σήμερα, δεκάδες αιώνες μετά.
Η Σαπφώ έγραψε ερωτικά ποιήματα, ύμνους στους θεούς και τραγούδια γάμου, γνωστά ως επιθαλάμια. Τα ποιήματά της συνέλεξαν οι Αλεξανδρινοί, τα δημοσίευσαν σε βιβλία και τα πιο διάσημα είναι τα Επιθαλάμια και οι Ύμνοι. Επίσης έχουν διασωθεί ολόκληρα μόνο ένας Ύμνος στην Αφροδίτη («Ποικιλόθρον' αθάνατ' Αφρόδιτα»), η Ωδή «Ότωι τις έραται» και ένα αναφερόμενο στο μύθο της Ηούς (Αυγής) και του Τιθωνού, που ανακαλύφθηκε από αποκατάσταση παπύρου της Οξυρρύγχου και εκδόθηκε το 2005.
Το μεγαλύτερο, ωστόσο, ζήτημα/ερώτημα που ταλανίζει ακόμα και σήμερα τη φιλολογική κοινότητα χωρίς να είναι εύκολο να δοθούν απόλυτες και άμεσες απαντήσεις είναι το κατά πόσο η Σαπφώ είχε συνάψει ερωτικές σχέσεις με τις μαθήτριες της και γενικότερα αν ήταν λεσβία ή όχι. Αυτό που πρέπει να αναλογιστεί κανείς πριν δώσει μία απάντηση είναι οι συνθήκες της τότε εποχής και οι σκοπιμότητες που μπορεί να κρύβονταν πίσω από έναν τέτοιο χαρακτηρισμό. Ένα ισχυρό επιχείρημα για την απόδειξη του άτοπου του χαρακτηρισμού της ως λεσβία είναι το ότι καμία πηγή μέχρι τον Αριστοτέλη δεν αναφέρεται σε ομοφυλοφιλκά αίσθηματα της ποίητριας ( που σημαίνει οτι η παραφιλολογία ξεκίνησε τουλάχιστον 2 αιώνες μετά). Μεταγενέστεροι αττικοί κωμωδιογράφοι ανέπτυξαν μια ασίγαστη λεσβιακή ρητορεία που ακολούθησε την Σαπφώ στο πέρασμα των αιώνων. Ο λόγος που προχώρησαν σε αυτή την κίνηση εδράζεται στα κοινωνικά στεγανά και στις κοινωνικές αντιλήψεις της πόλης των Αθηνών, που ήθελαν τη γυναίκα χωρίς πολιτικά και κοινωνικά δικαίωματα, υποδουλωμένη στον άντρα, με ελάχιστη ελευθερία, στερούμενη ακόμα και το δικαίωμα της μόρφωσης. Επομένως, η ελευθερία που απολάμβαναν οι γυναίκες στη Λέσβο ξένιζε, προκαλούσε και δυσαρεστούσε πολλούς μορφωμένους και μη Αθηναίους, με αποτέλεσμα να αναπτύξουν τη φήμη περί ομοφυλοφιλικών αισθημάτων της ποίητριας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Ανακρέων ο Τήιος που τη σάρκαζε ως «λεσβία».
Ο χριστιανισμός, έδωσε ακόμα ένα χτύπημα στην ποίηση της Σαπφούς, ή όπως θα λέγαμε σήμερα ''ήταν το κερασάκι στην τούρτα'' στην προσπάθεια εδραίωσης της λεσβιακής αντίληψης σχετικά με την ποίητρια. Η χριστιανική ηθικολόγια έπληξε την ποιήση της και πολλοί ήταν εκείνοι που πρότειναν την καύση των ερωτικών της συλλογών, όπως ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός και ο Πάπας Γρηγόριος Ζ'. Στο πλαίσιο αυτού του φλογερού πολέμου προς την ποίητρια υπήρξαν παραποιήσεις των έργων της και διαστρέβλωση πολλών βιογραφικών της στοιχείων που στόχευαν στην ικανοποιήση της πουριτανικής λεσβιακής ρητορείας που είχε αναπτυχθεί τα προηγούενα χρόνια. Έτσι, πολλά έργα της χάθηκαν καθώς δεν αντιγράφονταν.
Συνοψίζοντας, παρά τις απέλπιδες προσπάθειες για αμαύρωση της εικόνας της Σαπφούς, ένα αξιόλογο τμήμα της ποιητικής της παραγωγής έφτασε ως εμάς και ακόμα και σήμερα ο ερωτικός τόνος των ποιημάτων της επηρεάζει τον συναισθηματικό κόσμο κάθε ανθρώπου ανέξαρτητα από τις σεξουαλικές της προτιμήσεις.
Παρακάτω παρατίθεται ενα απόσπασμα από το ποίημα ''Στον μικρό αδελφο'' με απαγγελία στα αρχαία ελληνικά απο τον Σπαρτάκη.
https://www.youtube.com/watch?t=29&v=GdMnNSuAW1g
πηγή : Δημήτρης Σαραντάκος ''Τι μας έμαθαν επιτέλους οι αρχαίοι έλληνες;''
Επιμέλεια/σύνταξη κειμένου : Λάμπρος Τάτσης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου